“Είναι μεγάλη ιστορία να πιαστώ να σε πείσω, ότι οι νεοέλληνες από τους αρχαίους έχουμε μόνο το τομάρι που κρέμεται στο τσιγκέλι του σφαγέα, θέλει κότσια το πράμα. Θέλει καιρό και κόπο. Θέλει σκύψιμο μέσα μας, και σκάψιμο βαθύ. Και κυρίως αυτό: θέλει το μεγάλο πόνο”1.
Το να θέλει αυτό το τομάρι να γίνει ξανά Έλληνας άνθρωπος είναι μια θετική υπόθεση. Είναι έτοιμος όμως να σκάψει βαθειά; Κι επιπλέον γνωρίζει πώς να το κάνει;
Εξετάζουμε την επανελλήνιση ως ένα ΑΙΤΗΜΑ που σημαίνει: πρώτα την παραδοχή πως δεν είμαστε πια πολιτιστικά Έλληνες κι έπειτα πως είναι συμφέρον μας να ξαναγίνουμε.
Να ξαναγίνουμε τι δηλαδή; Να ξαναγίνουμε άνθρωποι που λογαριάζουν τη ζωή σύμφωνα με τη γνώση της φύσης των πραγμάτων, που χρησιμοποιούν τη λογική τους, που συλλογιούνται και πράττουν ελεύθερα. Άνθρωποι που επιλέγουν να ζουν εδωκοσμικά, γήινα, δημοκρατικά, αλληλέγγυα, ηδονικά, ανθρώπινα.
Πώς απομακρυνθήκαμε από όλα αυτά;
Από τα παλιά τα χρόνια αφού απωλέσαμε τις δυνάμεις μας με τη διαμάχη αριστοκρατών με δημοκρατικούς, υποστήκαμε την πολιτική υποτέλεια. Αποδεχτήκαμε δυτικές και ανατολικές αυτοκρατορίες, ανατολικά ήθη και θρησκείες κι έπειτα διαφωτισμένες – από την ελληνική σκέψη (;) – δυτικές κοσμοκρατορίες του εμπορίου, της μαζικής παραγωγής και της αγοράς που πήρανε πλέον αυτοκαταστροφική παγκόσμια εφαρμογή κι εξάπλωση.
Είναι δυνατή η επανελλήνιση υπό αυτές τις συνθήκες;
Εμείς γνωρίζουμε πως ο Επίκουρος αποτελεί την κορυφαία φιλοσοφική έκφραση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Ο Επίκουρος είχε πίσω του κοντά τρεις αιώνες ελληνικής φιλοσοφικής ζωής. Γνώρισε τι είπανε οι «γηγενείς» και τι οι «φίλοι των ειδών», σύμφωνα με τους χαρακτηρισμούς του ίδιου του Πλάτωνα2. Είδε, έκρινε και διόρθωσε. Κι έζησε την περίοδο της προϊούσας παρακμής. Έπαθε κι έμαθε κι απ’ αυτήν.
Τον καλούμε λοιπόν και τον ρωτάμε: Δάσκαλε τι βλέπεις; Πώς λύνεται αυτό το στρεβλό το ζήτημα; Πες μας τι να κάνουμε στην παιδεία.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ:
«Βλέπω τα πράγματα αλλιώτικα και περίπλοκα. Οι κύριοι φορείς της παιδείας, πράγμα παράδοξο, είναι τα ιερατεία κι αυτά που λέτε Μ.Μ.Ε. Πώς επαναφέρατε την αρχαία Αίγυπτο και επιτρέψατε να κατευθύνουν τις συμπεριφορές σας γυάλινοι αγράμματοι κουκλοθεατρίνοι; Αυτοί θεριεύουν τους φόβους σας, καλλιεργούν φρούδες ελπίδες και διδάσκουν το τίποτε.
Όμως δεν πολεμιούνται παρά μόνο με στρατηγικές. Μη χάνετε τον καιρό σας. Δεν θα πηγαίνετε ευθεία κατά πάνω τους.
Το πρώτο είναι να παραμερίσετε τα εμπόδια, δηλαδή να τραβήξετε τις παρωπίδες από τα μάτια σας. Αυτό γίνεται καλύτερα πριν τις φορέσετε δηλαδή από το σχολειό. Αποβάλετε από το σχολείο όλους τους ιεράρχες. Δεν έχουν καμιά δουλειά εκεί. Η θρησκεία είναι κεφάλαιο του μαθήματος της ιστορίας και παραπέρα υπόθεση για ώριμους ανθρώπους. Για τα παιδιά είναι μόλυνση ψυχής.
Έχει δίκιο ο δάσκαλός μου ο Δημόκριτος. Η σωστή διδαχή είναι ικανή να αποτελέσει για τον άνθρωπο νέα φύση.
Έπειτα να αποκαταστήσετε τη συνέχεια της γλώσσας. Τι θα πει αρχαία και τι νέα; Η γλώσσα είναι μια και ενιαία και χρήσιμη είναι αυτή που αποδίδει το νόημα των πραγμάτων. Βρείτε τη συνέχεια των λέξεων και σκύψτε στο αρχικό τους νόημα για να μπορείτε να συνεννοείστε και να μη χρειάζεστε τους ορισμούς.
Αφού λογαριάζετε για σπουδαία όλα όσα εμείς είπαμε και γράψαμε, μελετήστε τα. Δώστε τα στα παιδιά. Να κατανοήσουν όλα όσα είπαμε για το κάθε τι. Να γνωρίσουν τι ψάξαμε και τι βρήκαμε. Και πώς τραγουδήσαμε το κάλος της φύσης και τις αξίες της ζωής. Επιτρέψτε τα να μας γνωρίσουν για να «καταγαπήσουν» τη γνώση που δρέψαμε.
Και το κυριότερο, στο σημείο που διαφωνώ με τον Πλάτωνα και τον μαθητή του Αριστοτέλη. Ενώ οι ίδιοι ήρθαν νεαροί στη φιλοσοφία δίδαξαν στους δικούς τους μαθητές το αντίθετο3. Σας προτείνω το παράδειγμα του μαθητή μου του Απελλή. Αμόλυντος από κάθε παιδεία ώρμησε στη φιλοσοφία και μ’ ανοιχτό μυαλό δίχως εμπόδια και παρωπίδες τη ρούφηξε σαν σφουγγάρι.
Τα σχολειά σας σήμερα αποτελούν πεδίο κοινωνικής ένταξης. Φροντίζουν ό,τι υπάρχει στην κοινωνία να αναπαράγεται αυτούσιο για να έχουν ήσυχο το κεφάλι τους οι εξουσίες.
Παρεκκλίνετε και ανατρέψτε το. Δώστε στα παιδιά τις ευκαιρίες και τα ερεθίσματα να φιλοσοφήσουν από μικρά. Να μάθουν πώς να σκέφτονται πριν τους πουν οι άλλοι τι να σκέφτονται.
Έτσι θα μπορούν να ξεχωρίζουν το μύθο από την πραγματικότητα. Και δεν θα μπορεί κανείς να τους παρασύρει σε πράγματα που καθόλου δεν υπάρχουν4.
Κι έπειτα μην ανησυχείτε. Η επανελλήνιση που λαχταράτε θα έρθει σωστά από μόνη της και δεν θ’ αργήσει ούτε μια γενιά. Κι η επόμενη θα απολαμβάνει την ευδαιμονία και θα διδάξει πιο πέρα όλα τα καλά.
Χαίρε Έλληνα, υγίαινε και ευδαιμόνει».
Σημειώσεις:
1. Από το «Ο ελληνοέλληνας», του Δημήτρη Λιαντίνη, Γκέμμα.
2. Τον πρώτο διαχωρισμό των φιλοσοφικών σχολών της αρχαιότητας τον συναντάμε στο Σοφιστή του Πλάτωνα, όπου τους μεν Ίωνες φυσικούς τους ονομάζει γηγενείς, αφού απέδωσαν τη γέννηση των πραγμάτων σε κάποιο φυσικό στοιχείο και τους άλλους, τους κατοπινούς ιδεαλιστές, τους αποκαλεί φίλους των ειδών.
3. Ντούσας Δημήτρης, «Απλά μαθήματα φιλοσοφίας για παιδιά», πρώτη θεματική ενότητα, μαθ.6ο,7ο,8ο, Εκδόσεις Μένανδρος, 2016.
4. «Δεν είναι τα πράγματα αλλά οι απόψεις για πράγματα που καθόλου δεν υπάρχουν αυτό που έχει πιο πολύ διαταράξει το ανθρώπινο είδος». Φρήντριχ Νίτσε, Χαραυγή.
————————————————————————————
8/7/2017, Δημήτρης Λιαρμακόπουλος
Κήπος Θεσσαλονίκης
10η Πανελλήνια Συνάντηση Επικουρείων
Άλσος Προμηθέα, Όλυμπος
