Προλεγόμενα
Αγαπητοί και φίλοι συνεπικούρειοι σας ευχαριστώ ιδιαίτερα για την τιμή που μου κάνατε να με καλέσετε εδώ και να σπαταλήσετε τον πολύτιμο χρόνο σας ακούγοντάς με.
Θα προσπαθήσω να σας προβληματίσω πάνω στο θέμα «Οι θεοί του Επίκουρου» αφού πρώτα προβληματίστηκα και εγώ. Προσπάθησα να πάρω απάντηση από τον φιλόσοφο στο πως δέχτηκε με τόση ευκολία την ύπαρξη των θεών, ενώ δυσκολεύτηκε πάρα πολύ να τους δώσει έστω και έναν υποτυπώδη ρόλο. Η απάντησή του πιστεύω θα ήταν: λόγοι διπλωματίας ή αλλιώς αγιάστηκαν τα μέσα για τον σκοπό.
Η παρούσα εισήγηση αποτελεί συνέχεια αυτής που παρουσίασα στην συνάντησή μας στα Προμήθεια του 2016 και με αφορμή κάποιο αντίλογο που διατυπώθηκε τότε πάνω στις απόψεις μου για τον αθεϊσμό του Επίκουρου.
Η μελέτη δεν είναι περιγραφική της φιλοσοφίας του Επίκουρου, αλλά κριτική όχι για το τι ομολογεί ο ίδιος, αλλά για αυτό που διάχυτα διαφαίνεται στην διδασκαλία του.
Μια προσπάθεια αποκρυπτογράφησης της άδηλης σκέψης του και προέκτασής της όπως αυτή διαφαίνεται μέσα από τις απόψεις του πάνω στο ζήτημα ο ρόλος των θεών στην εν γένει φιλοσοφία του. Ο τίτλος θα μπορούσε να είναι “Η θεολογία του Επίκουρου σήμερα” ή “Οι συγκαταβατικά υπαρκτοί θεοί του Επίκουρου, αλλά ουσιαστικά νεκροί”. Ζώντες αλλά ανύπαρκτοι.
Στις ιδεαλιστικές φιλοσοφίες το θείο βρίσκεται στο κέντρο της φιλοσοφικής τους σκέψης. Ο Επίκουρος περιθωριοποιεί εμφανώς και επιδεικτικά θα έλεγα το θείο και αυτό δεν υποχρεούται ούτε επιφορτίζεται με κανένα ρόλο.
Στη φιλοσοφία του Επίκουρου σημαντική άποψη αποτελεί η αφοβία του θεού. Αυτό για να το πετύχει είχε δύο τρόπους: α) ή αρνούμενος την ύπαρξή των και άρα αυτόματη κατάργηση του φόβου ή να τους δεχτεί αλλά απόλυτα αμέτοχους σε όλα. Αν υποστήριζε την πρώτη άποψη θα αντιμετώπιζε αντιρρήσεις και πιθανώς κατηγορίες αθεΐας, οπότε διάλεξε τη δεύτερη άποψη και συγχρόνως τους παραχώρησε τα άδηλα και πληκτικά μετακόσμια. Τελικά πέτυχε το σκοπό του στο βαθμό που μπόρεσε αλλά άφησε σε εμάς το δίλλημα του ένθεου ή άθεου.
Με την εισήγησή μου αυτή δίνω την προσωπική μου άποψη όπως εγώ κατανόησα τον δάσκαλό μας. Προσπάθεια ερμηνείας με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται. Η εισήγησή μου αυτή θα υποστεί την βάσανο της δικής σας κριτικής την οποία αναμένω καλόπιστα, καλόπιστη.
