Search
Close this search box.

ΧΑΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Αναζητώντας την ευτυχία στην καθημερινότητα

“Η επικούρεια φιλοσοφία είναι μια τόσο απλή φιλοσοφία ζωής, που δεν χρειάζεται σχεδόν καμία ερμηνεία. Αρχικά ήταν μόλις κάτι παραπάνω από ένα σύνολο οδηγιών για να ζήσει κανείς μια απλή ζωή με πυξίδα την απόλαυση. Η απόλαυση είναι η μεγάλη μας αποστολή, «η ουσία της ζωής», ο σκοπός όλων των ενεργειών μας για να είμαστε ευτυχείς και να σκορπίζουμε ευτυχία στους φίλους μας. Αυτό είναι το επικούρειο ιδανικό”.
Ένα ελάχιστο απόσπασμα από το βιβλίο Επίκουρος, Αναζητώντας την Ευτυχία στην Καθημερινότητα: Ένας εναλλακτικός τρόπος ζωής για τον σύγχρονο άνθρωπο [εκδόσεις Περίπλους 2013] του μαθηματικού – οικονομολόγου Χάρη Δημητριάδη.

Η απλή του γλώσσα, η πρακτικότητα και η ευθύβολη σκέψη του συγγραφέα στάθηκαν αφορμή για τη γνωριμία, τη χαρά της συνάντησης και το απόσταγμα των όσων θα διαβάσετε παρακάτω. Εξάλλου το θέμα στην 7η Πανελλήνια Συνάντηση Επικούρειων είναι “Η βιωματική προσέγγιση της Επικούρειας Φιλοσοφίας,” αντικείμενο με το οποίο ασχολείται συστηματικά το εν λόγω βιβλίο και το οποίο ο κύριος Δημητριάδης ανέπτυξε επιτυχημένα σε δύο εισηγήσεις του στο Ανοιχτό Λαϊκό ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

– Τι αναπολείς από τα παιδικά σου χρόνια στο Νέο Κεραμίδι Πιερίας; 

Η ερώτησή σου με γυρίζει μισό και πλέον αιώνα πίσω, είναι ωστόσο μια καλή ευκαιρία να αφηγηθώ τις εντυπώσεις και τα συναισθήματα που είναι χαραγμένα ακόμη μέσα μου. Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι οι άνθρωποι, οι φίλοι, οι γείτονες, οι χωριανοί, μια μεγάλη οικογένεια. Αυθορμητισμός, αγνότητα, αμεσότητα, ζεστασιά, ανιδιοτελής αγάπη, αποδοχή. Με δάκρυα ξαναζώ εκείνα τα συναισθήματα που παραμένουν ανεξίτηλα στη μνήμη μου. Το άλλο που μου έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό είναι η δική μου διαφορετικότητά σε σχέση με τους συνομηλίκους μου. Ενώ οι περισσότεροι συμμετείχαν από μικροί ενεργά στις γεωργικές δουλειές, εγώ τις απέφευγα και έδειχνα μια έφεση στα γράμματα. Τέλος θυμάμαι να μεγαλώνω σε ένα συντηρητικό οικογενειακό περιβάλλον που δεν μου επέτρεπε να εκδηλώσω τον πραγματικό Εαυτό μου. Ευτυχώς έβρισκα διεξόδους στους φίλους, στο παιχνίδι, στις σκανταλιές. 

– Τι θυμάσαι έντονα από τα φοιτητικά χρόνια της Θεσσαλονίκης; 

Η ιδέα της μετακίνησης στη Θεσσαλονίκη φάνταζε ένα ωραίο όνειρο, αλλά η πραγματικότητα της προσαρμογής σε ένα άγνωστο αστικό περιβάλλον με προσγείωσε ανώμαλα. Ήταν η περίοδος που πρωτάρχισα να ερευνώ τον Εαυτό μου, να ανακαλύπτω τις αδυναμίες και τις αρετές μου, να ξεχωρίζω τα θέλω από τα πρέπει και σιγά-σιγά να κάνω σχέδια για το μέλλον. Τα μαθηματικά,ΑΝ και έχουν σχέση με τη φιλοσοφία, δε νομίζω πως ήταν η άριστη επιλογή. Η φιλοσοφία, αντίθετα με τις θετικές επιστήμες, δεν ήταν καθόλου της μόδας τότε. Παρόλα αυτά, αφιέρωσα τα φοιτητικά μου χρόνια στις σπουδές, αλλά και στα σχέδια για τη συνέχεια. 

– Η νεανική ορμή του 25χρονου μεταπτυχιακού στο Λονδίνο συμβάδισε με φιλοσοφικές ανησυχίες; 

Η συνειδητή ενασχόληση με τη φιλοσοφία ήρθε πολύ αργότερα στη ζωή μου. Τότε είχα κυριευθεί από τις αντιλήψεις της εποχής για επιτυχία, για επαγγελματική και οικονομική πρόοδο. Η αναζήτηση της ευτυχίας δεν φαινόταν ακόμη στον ορίζοντά μου. Η Χώρα έμπαινε στην ΕΟΚ και οι προοπτικές καριέρας φάνταζαν προκλητικές. 

– Πως προέκυψε η συνάντησή σου με την Επικούρεια Φιλοσοφία; 

Η συνάντηση με την επικούρεια φιλοσοφία ήρθε στην ώριμη ηλικία, όταν εμφανίσθηκαν οι πρώτες απογοητεύσεις στο χώρο της επαγγελματικής καριέρας. Κάποια στιγμή άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι οι φιλοδοξίες για εξέλιξη απαιτούν συμβιβασμούς και υποταγή στο σύστημα εξουσίας. Είναι αυτό ακριβώς που λέει ο φιλόσοφος: «Μια ελεύθερη ζωή δεν μπορεί να συσσωρεύσει μεγάλα πλούτη διότι η επιτυχία είναι δύσκολη χωρίς την υποταγή στα πλήθη ή τους κυβερνήτες». Έπρεπε λοιπόν να επιλέξω. Η επικούρεια φιλοσοφία μου έδειχνε το δρόμο. Δεν ήμουνα μόνος. Το ίδιο δίλημμα αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι πάντοτε. Επιπλέον, υπάρχει και εναλλακτικός δρόμος. Η απλή φυσική ζωή με ήσυχο μυαλό. 

– Τι σ’ εντυπωσίασε τόσο ώστε να θέλεις να μάθεις περισσότερα για τον Επίκουρο; 

Η πλατωνική και η αριστοτελική σχολή έβγαζαν τα στελέχη της δημόσιας διοίκησης και πρόσφεραν την παραδοσιακή παιδεία στους γόνους της κοινωνικής ελίτ. Ο Επίκουρος ήταν ο αντι-συστημικός φιλόσοφος της εποχής. Έκφραζε την αντισυμβατική άποψη. Μια διαφορετική αντίληψη ζωής με στόχο την αναζήτηση της ευτυχίας. Η ταύτιση μαζί του ήταν άμεση και έκτοτε ακολουθώ τη σοφή διδασκαλία του. Απευθύνεται στους απλούς ανθρώπους και προτείνει πρακτικές λύσεις στις καθημερινές ανησυχίες τους. Ό,τι ακριβώς χρειάζεται κάθε άνθρωπος για να είναι χαρούμενος στη ζωή. 

– Είχες πρότερα γνώση των άλλων σχολών; 

Όλοι γαλουχηθήκαμε με την πλατωνική και την αριστοτελική φιλοσοφία, μέσα από την παιδεία και τη θρησκεία, τις συνήθειες και τις παραδόσεις. Σε τι θα ωφελούσε λοιπόν να αναζητήσει κανείς λύσεις μέσα στο ίδιο σύστημα που δημιουργεί το πρόβλημα; Εξ άλλου πάντα είχα μια αποστροφή στις αφηρημένες δυσνόητες έννοιες, ιδιαίτερα δε εάν αναφέρονται στα υπερκόσμια. Θεωρούσα ότι αποσκοπούσαν στην απόκρυψη της αλήθειας, καθώς ήταν αδύνατον να διαπιστώσει κανείς την αξιοπιστία τους. Εμένα οτιδήποτε ξεφεύγει από τα γήινα με αφήνει αδιάφορο. 

– Πως ήρθες σ’ επαφή με τον Κήπο των Αθηνών και σε τι σε ωφέλησε; 

Είναι γνωστό ότι το σύνολο σχεδόν του τεράστιου συγγραφικού έργου του Επίκουρου, που ξεπερνούσε τους 300 κυλίνδρους, εξαφανίσθηκε από προσώπου Γης μετά τον 4ο μ.Χ. αιώνα, παρόλο που είχε αντιγραφεί και μεταφερθεί σε όλα τα γνωστά μέρη της εποχής, σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Είχα λοιπόν την περιέργεια να δω τι συνέβη και παράλληλα να αποκτήσωΠΡΟΣΒΑΣΗ σε έγκυρες επικούρειες πηγές. Οι συναντήσεις στον Κήπο της Αθήνας με βοήθησαν να αποκτήσω αξιόπιστες πληροφορίες από πρώτο χέρι. 

– Γιατί ένιωσες την ανάγκη να γράψεις αυτό το βιβλίο; 

Η ανάγκη είναι δύναμη δημιουργίας. Μέσα από τις δυσκολίες ανακαλύπτουμε τον Εαυτό μας και αναδεικνύουμε τις αρετές μας προκειμένου να επιβιώσουμε. Πάντα στη ζωή μου αντιμετώπιζα τις δυσκολίες ως προκλήσεις και αφετηρίες για να πάω έναΒΗΜΑ μπροστά, αδιαφορώντας συχνά για τις συνέπειες. Έτσι όταν οι απογοητεύσεις στον επαγγελματικό χώρο και στις ανθρώπινες σχέσεις απόκτησαν μόνιμα χαρακτηριστικά άρχισα να αναζητώ ένα εναλλακτικό σχέδιο ζωής. Ψάχνοντας γύρω μου διαπίστωσα ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων ακολουθούν το ίδιο μοτίβο ζωής. Αναζήτηση της χαράς μέσα από την απόκτηση χρήματος. Σύντομα συνειδητοποίησα ότι το κατεστημένο σύστημα εξουσίας αποφεύγει να διδάξει στους ανθρώπους μια φιλοσοφία ευτυχισμένης ζωής, προκειμένου να χειραγωγεί τις επιθυμίες και τις αποφάσεις τους. Η αναγνώριση της αλήθειας αυτής με οδήγησε στην απόφαση να μεταφέρω την επικούρεια φιλοσοφία στη σύγχρονη ζωή, για να δείξω ότι υπάρχει εναλλακτικός δρόμος. Στην αρχαιότητα οι φιλόσοφοι και η φιλοσοφία είχαν κύρος και χρησιμότητα στη ζωή των ανθρώπων. Μετά την εμφάνιση των μονοθεϊστικών θρησκειών η απόλυτη φιλοσοφία ζωής ήταν η θρησκευτική. Αφού υπάρχουν τα Ιερά Ευαγγέλια, έλεγε ο Αυγουστίνος τον 4ο μ.Χ. αιώνα, δεν υπάρχει ανάγκη για επιστήμη. Όλα όσα χρειάζεται ο άνθρωπος θα μπορούσε να τα βρει στη Βίβλο. Και αν κάτι δεν υπήρχε εκεί ήταν κακό και ενδεχομένως επιβλαβές. Η ανάγκη λοιπόν για μια ρεαλιστική σύγχρονη φιλοσοφία ζωής ήταν πέρα από κάθε αμφιβολία απαραίτητη. Σε ότι με αφορά έβαλα ένα μικρό λιθαράκι στην κατεύθυνση αυτή. Ο Επίκουρος ήταν ότι καλύτερο είχα γνωρίσει στη ζωή μου και σ’ αυτόν αφιέρωσα όλη την ενέργεια και το χρόνο μου την τελευταία δεκαετία. 

– Πόσο θεωρείς ότι σε έχει βοηθήσει η πραγματική φιλία στην πορεία της ζωής σου; 

Νομίζω πως οι πιο αγνές και έντονε φιλίες είναι οι παιδικές. Όσα χρόνια και να περάσουν φέρνουν ένα έντονο συναισθηματικό φορτίο. Στην ωριμότητα όμως οι φιλίες χρειάζονται κάτι περισσότερο από καλοσύνη και αμοιβαίο ενδιαφέρον. Κατά τη γνώμη μου πρέπει να συμπληρώνονται με κοινά ενδιαφέροντα, ιδέες και στόχους. Ωστόσο τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι δεδομένο σήμερα σε μια φιλική σχέση, γιατί οι άνθρωποι δεν έμαθαν να εκτιμούν το αγαθό της φιλίας. Αγνοούν πόσο σημαντική για την ανθρώπινη φύση είναι η φιλία με αποτέλεσμα να αδιαφορούν και να την ευτελίζουν στην πρώτη δοκιμασία. Κατά την άποψή μου η έλλειψη της φιλίας είναι το σημαντικότερο εμπόδιο στην αναζήτηση της ευτυχίας σήμερα, όχι μόνο γιατί οι άνθρωποι δεν την εκτιμούν όσο της αξίζει, αλλά γιατί έχουν διαβρωθεί από την καρτεσιανή κουλτούρα, ότι όλα στη ζωή, τόσο οι οικονομικές όσο και οι κοινωνικές σχέσεις αξιολογούνται με κριτήριο τη σχέση ωφέλειας και κόστους. Στη επικούρεια φιλοσοφία αντίθετα οι αποφάσεις παίρνονται με κριτήρια τις αρετές. Η χρησιμότητα έχει βαρύτητα, αλλά δεν είναι το αποκλειστικό κριτήριο επιλογής. Άλλες έννοιες, όπως η εγκράτεια, η δικαιοσύνη και το θάρρος, έχουν ισάξια βαρύτητα στις αποφάσεις μας. Η φιλία λοιπόν είναι η μεγάλη απούσα από τη σύγχρονη ζωή και η κύρια αιτία της δυστυχίας των ανθρώπων. Γι αυτό και η προσπάθεια ανάδειξης της επικούρειας φιλοσοφίας μπορεί να προκύψει μέσα από συλλογική δράση και μάλιστα ομοϊδεατών ανθρώπων. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση αναζητώ και εγώ τους νέους μου φίλους. 

– Το Νόημα Ζωής είναι ζήτημα αποκάλυψης ή αναζήτησης και μελέτης; 

Ιδανικά η επιλογή Νοήματος Ζωής θα πρέπει να είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής και όχι επιρροών των φυσικών παρορμήσεων ή του εξωτερικού περιβάλλοντος. Προϋποθέτει αυτογνωσία, θέληση και αληθινή γνώση. Γιατί πολλές φορές ότι νομίζουμε ότι είναι φυσική μας κλίση ή προσωπική επιλογή είναι αποτέλεσμα συνήθειας και επιρροών του περιβάλλοντος. Ιδανικά οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι στόχοι μας πρέπει να είναι σε αρμονία ώστε να αποφεύγουμε τις άσκοπες εσωτερικές συγκρούσεις και την απώλεια ψυχικής ενέργειας. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν βαθιά γνώση του Εαυτού μας αλλά και την ικανότητα να ελέγχουμε το μυαλό μας, ώστε να απελευθερωθούμε από τις εσωτερικές και εξωτερικές επιδράσεις. 

– Ποια η θέση σου περί Εαυτού και περί Θεού; 

Κατά τη γνώμη μου ο «Θεός» είναι μια φανταστική έννοια ή οντότητα, προϊόν της έμφυτης ανάγκης του ανθρώπου για προστασία και ασφάλεια. Ακόμη και οι θρησκείες παραδέχονται ότι κριτήριο της αλήθειας είναι η Πίστη. Δεν μπορούμε να αποδείξουμε την ύπαρξη του Θεού παρά μόνο να την πιθανολογήσουμε. Αντίθετα η ύπαρξη του Εαυτού μας είναι πραγματικότητα που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Όλα τα επιστημονικά δεδομένα συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι είμαστε προϊόν φυσικής εξελικτικής πορείας 3,5 δις χρόνων, όπως υποστήριζε και ο Λουκρήτιος τον 1ο π.Χ. αιώνα: «Πόσο δίκαια δόθηκε στη Γη το όνομα μητέρα! Όλα τα σώματα μέσα από αυτήν ξεπήδησαν και ως σήμερα ακόμα τόσα ζωντανά, μες από τη Γη γεννιούνται με τη βροχή και με την κάψα του ήλιου».
Ωστόσο η κυριαρχία των θρησκευτικών αντιλήψεων απαγόρευε τη διερεύνηση της ανθρώπινης φύσης. Μόλις το 1950 αποκαλύφθηκε ότι η συναισθηματική λειτουργία είναι αποτυπωμένη στα γονίδιά μας όπως συμβαίνει με τα ένστικτα για τροφή και σεξ. Ότι η ανθρώπινη φύση είναι ενιαία σωματική όπως έλεγε ο Επίκουρος και όχι δισυπόστατη. 
Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες αποτολμήθηκαν οι έρευνες για τη φύση και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Όταν οι κορυφαίοι σύγχρονοί μας νευροεπιστήμονες, Antonio Damasio και Joseph LeDoux, ξεκινούσαν πριν τρεις δεκαετίες τις έρευνες για τη φύση του μυαλού και των συναισθημάτων, όλοι τους κοιτούσαν με μισό μάτι. Ευτυχώς, σήμερα χάρις στην επιμονή τους, ξέρουμε τις βασικές αλήθειες για την ανθρώπινη σύσταση και λειτουργία. Ακόμη ωστόσο ερευνώνται και αναζητούνται απαντήσεις σε σημαντικά ζητήματα, όπως η συνείδηση, η μνήμη, οι ψυχικές ασθένειες. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να ασχοληθεί κανείς με την αναζήτηση της ευτυχίας όταν αγνοεί στοιχειώδη δεδομένα της φύσης του; Όταν θεωρεί ταμπού την ενασχόληση με τα συναισθήματα και αδιαφορεί για τη θεραπεία των συναισθηματικών του δυσλειτουργιών; 

– Η άποψη του Επίκουρου για την οικογένεια ήταν απότοκο της εποχής του; 

Γα την οικογένεια, ο Επίκουρος έλεγε: «Και βέβαια και θα παντρευτεί και παιδιά θα κάνει ο σοφός. Θα παντρευτεί όμως μόνοΑΝ το φέρουν οι περιστάσεις». Και οι ψυχολόγοι σήμερα κρατούν ανάλογη στάση. Υποστηρίζουν ότι το ερώτημα δεν είναι αν θα πρέπει να κάνει κανείς οικογένεια ή όχι, αλλά τι θέλει να κάνει ο ίδιος. Εάν αποφασίσει να κάνει, καλό είναι να αναλάβει και τις ευθύνες που του αναλογούν, ιδιαίτερα όσο αφορά την ανατροφή των παιδιών. Σίγουρα οι οικονομικές συνθήκες και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη της εποχής εκείνης υστερούσαν σημαντικά σε σχέση με σήμερα και είναι λογικό ο Επίκουρος να είναι πιο επιφυλακτικός. Σε κάθε περίπτωση η επιλογή δεν θα πρέπει να είναι προϊόν συνήθειας ή επιρροής του κοινωνικού περιβάλλοντος, αλλά ελεύθερης βούλησης. 

– Πώς μπορεί μια οικογένεια να εμφυσήσει στα παιδιά της επικούρειες θέσεις και δόξες; 

Τα παιδιά λειτουργούν με τα ένστικτα και τα συναισθήματα. Γι αυτά δεν έχει σημασία τι λέμε, αλλά τι κάνουμε. Μαθαίνουν με τη μίμηση. Αν οι γονείς ζουν σύμφωνα με τις επικούρειες αρχές αυτό θα το αντιληφθούν τα παιδιά και θα το ενσωματώσουν στη συμπεριφορά τους. Αντίθετα, αν άλλα λέμε και άλλα κάνουμε αυτό θα προκαλέσει σύγχυση και θα φέρει χειρότερα αποτελέσματα. Δεν βλέπω λοιπόν τόσο σημαντικό να προβληματιζόμαστε για το τί και πώς θα πούμε στα παιδιά μας, όσο το αν εμείς είμαστε αυθεντικοί και συνεπείς με τις αρχές μας. 

– Σε άκουσα να λες ότι ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος ψυχαναλυτής!!! Ανάλυσέ το! 

Η αίσθησή μου είναι ότι οι αρχαίοι φιλόσοφοι ήταν κατά βάση ψυχοθεραπευτές. Αυτό ισχύει περισσότερο για τον Επίκουρο, ο οποίος ταύτισε τη φιλοσοφία του με την αναζήτηση της ευτυχίας τού ανθρώπου. «Μάταιος είναι ο φιλοσοφικός λόγος, αν δεν θεραπεύει τις ασθένειες της ψυχής», έλεγε ο φιλόσοφος. Το ίδιο υποστηρίζουν και οι σύγχρονοι ψυχολόγοι. Ωστόσο υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις στη διερεύνηση της ψυχολογίας του ατόμου. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση που καθιερώθηκε από τον Φρόιντ είναι μια απ’ αυτές. Είναι βέβαιο ότι επηρέασε σημαντικά την πρόοδο της ψυχολογίας, ωστόσο σήμερα οι απόψεις του αμφισβητούνται από πολλές πλευρές. Η επικούρεια ψυχοθεραπευτική μέθοδος συνδυάζει κυρίως τη γνωσιακή και τη φαινομενολογική ψυχολογική προσέγγιση, έχει όμως στοιχεία και άλλων σύγχρονων θεωριών, όπως η ανθρωπιστική ψυχολογία του Maslow που υποστηρίζει την ιεράρχηση των επιθυμιών ή η υπαρξιακή ψυχολογία, που αναδεικνύει τη σημασία του φόβου του θανάτου και του Θεού. Η μεγάλη πλειοψηφία των σύγχρονων ψυχολογικών προσεγγίσεων έχει αφετηρία την επικούρεια φιλοσοφία. 

– Πως κρίνεις την υπάρχουσα στα ελληνικά βιβλιογραφία για τον Επίκουρο; 

Από την ελληνική βιβλιογραφία ξεχωρίζω το βιβλίο του Χαράλαμπου Θεοδωρίδη,«Επίκουρος, η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου», το οποίο κάνει μια πλήρη και αντικειμενική καταγραφή των ιστορικών δεδομένων. Το θεωρώ ως αφετηρία σε κάθε προσπάθεια μελέτης της αρχαίας επικούρειας φιλοσοφίας. 
Ωστόσο είμαστε στο σήμερα και χρειαζόμαστε μια φιλοσοφία που να απαντά στα σύγχρονα προβλήματα. Θεωρώ ότι η επικούρεια φιλοσοφία μπορεί με επιτυχία να μεταφερθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα. Είναι καιρός να ξεφύγουμε από τη στείρα τυπολατρία του ένδοξου παρελθόντος μας και να τολμήσουμε ένα διαχρονικό άλμα 2.300 χρόνων, προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα παρόν, ισάξιο του παρελθόντος. Η προσπάθεια αυτή έχει κινδύνους που οφείλονται στο χάσμα των αιώνων, αλλά και στις πολιτιστικές και κοινωνικές αλλαγές. Γι’ αυτό χρειάζεται συλλογικότητα, ανοιχτό πνεύμα, φαντασία και πάνω απ’ όλα θάρρος. 

– Αν σε προσκαλούσαμε να μιλήσεις στην 7η Πανελλήνια Συνάντηση Επικούρειων στα Προμήθεια του Ολύμπου με θέμα “Η βιωματική προσέγγιση της Επικούρειας Φιλοσοφίας” τι θα μας έλεγες; 

Το θέμα που με ενδιαφέρει και στο οποίο ακόμη προσπαθώ να βρω απαντήσεις είναι οι πρακτικοί τρόποι εφαρμογής της επικούρειας φιλοσοφίας στο σήμερα. Έχω κάποιες ιδέες που απαιτούν ωστόσο συλλογική δράση για να έχουν αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση συνεχίζω το μοναχικό μου δρόμο, ελπίζοντας ότι στην πορεία θα πεισθούν και άλλοι. 

– Υπάρχει κάποιο άλλο ζήτημα που σε απασχολεί ώστε να θες να γράψεις ένα δεύτερο βιβλίο;

Για μένα η συγγραφή δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο στην αναζήτηση της ευτυχίας. Το μέσο το έχω ανακαλύψει, είναι η επικούρεια φιλοσοφία. 
Υπάρχει όμως μια ιδιαιτερότητα. Γνωρίζουμε ορισμένα μόνο αποσπάσματά της και όχι το ολοκληρωμένο φιλοσοφικό έργο. Αυτό έχει το αρνητικό ότι δεν έχουμε ακριβή και πλήρη γνώση των πρωτότυπων επικούρειων κειμένων και το θετικό ότι είναι μια πρόκληση για διερεύνηση και προβληματισμό. Έχω την αίσθηση ότι τα αποσπάσματα που βρέθηκαν δεν έχουν συντεθεί και συμπληρωθεί ώστε να αποδώσουν το πλήρες αρχικό δημιούργημα. Νομίζω ότι κάπου είναι καλά κρυμμένη μια κρίσιμη γνώση που μέχρι σήμερα έχει διαφύγει της προσοχής μας. Αφιερώνω αρκετό χρόνο στην αναζήτηση της «γνώσης» αυτής. Αν καταφέρω να βρω μια πειστική απάντηση, ίσως επανεκδώσω το βιβλίο μου στην οριστική του μορφή. 

– Περισσότερα για τον Χάρη και το βιβλίο του στη διεύθυνση www.harisdimitriadis.com

Κώστας Γ. Καρδερίνης