Search
Close this search box.

Ο θρίαμβος της ορθοδοξίας

Σε περιοδικό που κινείται στο χώρο των Επικούρειων, δημοσιεύτηκε (επ’ ευκαιρία της Κυριακής της Ορθοδοξίας) μαχητικό άρθρο με τον παραπάνω τίτλο.
Υπογράφει, προφανώς ψευδώνυμα, « Κολώτης ο Αθηναίος» που παρουσιάζεται ως «παλιός Αθηναίος αγωνιστής, συνταξιούχος, άθεος, που υπέφερε κατατρεγμούς και εξορίες».
Συνεπώς, ως μη διαθέτων τα ανάλογα εύσημα, κανείς δεν θα μπορέσει να υποθέσει πως επιχειρώ προσωπική αντιπαράθεση διά του παρόντος.
Όμως, έχουμε υποχρέωση σ’ αυτόν που πλησιάζει την Ελλ. Φιλοσοφία και τον Ελλ. Πολιτισμό, έχουμε υποχρέωση, να του προσφέρουμε την αλήθεια.
Επειδή, όσο «αγωνιστικές» φαντάζουν οι απλοποιήσεις «άσπρο-μαύρο», πάντα θα είναι εχθρικές στην αλήθεια.
Για τους λόγους αυτούς, παρατηρώ στο άρθρο κάποια που δεν είναι σωστά.

Πρώτα θα διορθώσω τα ιστορικά , μετά θα επιχειρήσω (όσο παίρνει) την ορθή σύγκριση – αξιολόγηση εικονομαχίας και εικονολατρίας, και τέλος δυό λόγια για το πιά θέση παίρνει το θέμα στην ιδεολογική πορεία του Ελληνισμού.
Από την αρχή ακόμα διαβάζουμε : « Για να καταλάβει κανείς πόσο ξένη είναι σ’ αυτή τη χώρα η θρησκεία … υπενθυμίζουμε ότι κάθε χρόνο τούτη τη μέρα … ψέλνονται και μάλιστα στα ελληνικά οι « αναθεματισμοί κατά των Ελλήνων», παρουσία συνήθως της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας μιάς χώρας που θέλει να αυτοαποκαλείται Ελλάδα.» κάπου στη μέση : «…διαβάζεται και σήμερα κάθε χρόνο στις εκκλησίες…» και καταλήγει , ότι «…μπορούμε να απολαμβάνουμε από … τις αναμεταδόσεις της ΕΡΤ το θλιβερό θέαμα … κ.λπ.».
Όλα καλά, και η αγανάκτηση δικαιολογημένη. Μόνο που από τις 8 Μαρτίου 2009 έχουν σταματήσει να ψάλλονται τα αναθέματα κατά των Ελλήνων , με προσωπική συνεννόηση του Ιερώνυμου και του Προέδρου Παπούλια.
Θεωρούμε ότι είναι γνωστό πως με τον όρο «Έλληνες» οι Βυζαντινοί για πολλά χρόνια εννοούσαν τους οπαδούς της αρχαίας, ειδωλολατρικής θρησκείας.
Λέγαν Έλληνες σε αντιδιαστολή με το Χριστιανοί.
Το άρθρο λέει για τους «αναθεματισμούς κατά των Ελλήνων».
«Ο μισελληνικός αυτός θεσμός καθιερώθηκε το 787 από την Ζ ! Οικουμ. Σύνοδο»
Η Ζ ! Οικουμ. Σύνοδος συνέταξε τα κείμενα των αποφάσεων, και έτσι τελειώνει η πρώτη περίοδος της εικονομαχικής έριδας με την αυτοκράτειρα Ειρήνη .
Μεσολάβησαν τρείς εικονομάχοι αυτοκράτορες (δεύτερη περίοδος της εικονομαχίας)
Ο θεσμός της γιορτής που λέγεται Κυριακή της Ορθοδοξίας καθιερώθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 843 , και έτσι λήγει οριστικά η εικονομαχία.
Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα συγκάλεσε προς τούτο, Τοπική Σύνοδο στην Κων/πολη και επικύρωσε τις αποφάσεις (και τα αναθέματα) της Ζ ! Οικουμ. Συνόδου.
Αυτά όσον αφορά τα στενά ιστορικά.
Πάμε στη σύγκριση μεταξύ των δύο παρατάξεων.
Το άρθρο αφήνει να εννοηθεί ότι οι εικονομάχοι «…δανείστηκαν επιχειρήματα από τα αρχαία φιλοσοφικά κείμενα…» και γενικά η εκχειλίζουσα αντικληρική διάθεση του άρθρου, παρουσιάζει πιο κοντά στον ελλ. πολιτισμό τους εικονομάχους και πιο «μισέλληνες» τους οπαδούς των εικόνων.
Τα πράγματα είναι αντίθετα.
Στην εικονολατρία έχουμε την επιβίωση της αρχαιοελληνικής αντίληψης περί των θεών . Ο λαός ήταν κατά βάσιν ειδωλολατρικός. Η λατρεία των
Αγίων είναι η επιβίωση της λατρείας των τοπικών, πολιούχων ή επαγγελματικών θεών της αρχαίας ανθρωπομορφικής θρησκείας.( Έσσελιγγ. 154) (Ράνσιμαν. 70)
Η Τέχνη της προ εικονομαχίας εποχής είναι η κληρονόμος της τέχνης που μας δείχνει η Πομπηία και οι προσωπογραφίες του Φαγιούμ.
Δυστυχώς, τα πιο πολλά έργα τέχνης αυτής της εποχής, τα κατέστρεψαν.
Οι εικονομάχοι , έχουν την ανατολίτικη αντίληψη για το Θεό. (η αντίληψη των Εβραίων και του Ισλάμ).
Ο Θεός τους είναι ένας, πνευματικός, γι’ αυτό και απαγορεύεται να απεικονίζεται σαν τους ανθρωπομορφικούς θεούς των Ελλήνων.
Ο ανατολίτης θεός είναι ο θεός της μισαλλοδοξίας και του Ιερού πολέμου.(Τζιχάντ)
Ο εικονομάχος Πατριάρχης Νικηφόρος πρότεινε να θανατωθούν οι Παυλικιανοί και οι Αθίγγανοι επειδή επέμεναν στη πίστη τους και τον σταμάτησε ο υπέρμαχος των εικόνων Θεόδωρος Στουδίτης λέγοντας : «πάντα υπάρχει η δυνατότητα μεταστροφής από τις πλάνες τους» (Ράνσιμαν . 87).
Αυτή η αντίληψη, οφειλόμενη στην Ελλ.παιδεία, είχε διαποτίσει την Ανατολική Εκκλησία και γι’ αυτό δεν παρουσιάστηκαν φαινόμενα «ιερού πολέμου» (όπως στο Ισλάμ ή τη Δύση των σταυροφόρων). Αποπειράθηκε ο (εικονομάχος) αυτοκράτορας Θεόφιλος αλλά δεν βρήκε συναίνεση από την εκκλησία. (Α. Κόλλια-Δερμιτζάκη . 207).
Κοντολογής, η εικονομαχία έδωσε στην Αυτοκρατορία μια ισχυρή στροφή προς την Ανατολή. Μετά την εικονομαχία, η Τέχνη παρουσιάζει χαρακτήρα μάλλον ανατολικό (Έσσελιγγ. 223).
Δυό λόγια για τα αναθέματα, δυό ερμηνείες
Η μία, ότι δηλαδή υπήρχαν ακόμη νησίδες πιστών των αρχαίων θεών, την οποία συμμερίζεται το άρθρο.
Η άλλη,( μη αποκλείοντας την πρώτη) είναι ότι τα αναθέματα είναι το αποτύπωμα του συμβιβασμού : Οι μεγάλοι στρατιωτικοί οίκοι της
Ανατολής που ήταν ο φορέας της εικονομαχίας, παραιτήθηκαν από τις αυτονομιστικές, φεουδαρχικές τους φιλοδοξίες. Η κεντρική διοίκηση, το ενιαίο κράτος επιβλήθηκε.(Έσσελιγγ. 151/153 — Ράνσιμαν. 68/77).
Η μορφωμένη όμως τάξη, πολιτικοί και διανοούμενοι, οι Δυτικές Επαρχίες, (Ράνσιμαν 77) παραιτούνται, στα πλαίσια του συμβιβασμού, από κάθε συγγένεια με την αρχαία παράδοση που θα μπορούσε να κινήσει υπόνοιες, «περί ειδωλολατρείας»
Οι αναθεματισμοί κατά των Ελλήνων σηματοδοτούν ότι : Η εικονομαχία ,σημαίνει για το Βυζάντιο τη ρήξη με την ελληνορωμαϊκή παράδοση σ’ όλες τις μορφές της (Αβελέρ. 34).
Ο ασφυκτικός αυτός θεολογικός χαρακτήρας θα ασκήσει την επιρροή του ,μέχρι την Αναγέννηση που θα έλθει στα χρόνια του Φωτίου.(Έσσελίγγ. 223).
Αυτά για το Βυζάντιο που πρέπει να το αντιμετωπίζουμε χωρίς μεροληψίες.
Μια μακραίωνη εποχή, που εξηγείται από … και εξηγεί την… Ιστορία μας, την ταυτότητά μας.

Βιβλιογραφικές παραπομπές

Δ. Κ. Έσσελιγγ Βυζάντιο και βυζαντινός πολιτισμός (Σύλλ. προς Διάδοσιν Ωφελ. Βιβλίων.)
Σ. Ράνσιμαν Βυζαντινή Θεοκρατία (Εκδ. Δόμος)
Α.Κόλια-Δερμιτζάκη Ο Βυζαντινός Ιερός Πόλεμος (Ιστορ. Εκδόσεις Βασιλόπουλος)
Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζ .Αυτοκρ. (Εκδ. Ψυχογιός)