ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ

Ε Ν Σ Υ Ν Α Ι Σ Θ Η Σ Η:
ΔΙΠΛΑ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ ΜΕ ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΥ ΚΑΝΟΝΑ

Τα τελευταία χρόνια ο ακριβής ορισμός της ενσυναίσθησης έχει εξελιχθεί σε μεγάλη πρόκληση για κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, ψυχιάτρους, συμβούλους, ανθρώπους των επιχειρήσεων, εκπαιδευτικούς και γλωσσολόγους. Στις κοινωνικές επιστήμες  ως ενσυναίσθηση καλείται η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός άλλου με βάση τη βίωση και συμπεριφορά του ίδιου του ατόμου. Ενσυναίσθηση είναι η δεξιότητα να ακούει και να νιώθει κανείς τα συναισθήματα του άλλου, σεβόμενος τον προσωπικό του χώρο, ν’ αντιλαμβάνεται τις συνδέσεις και τα νοήματα που υπάρχουν στα λόγια και τη συμπεριφορά του χωρίς να κρίνετε το άτομο. Η δε ποιότητα της σύνδεσης αυτής σχετίζεται άμεσα με το πόσο νοιάζεται για το συγκεκριμένο άτομο.

Λέει ο Khen Lampert (ισραηλινός καθηγητής συμπεριφορικών επιστημών, ιστορίας, φιλοσοφίας και πολιτιστικών σπουδών): «ενσυναισθηση είναι αυτό που συμβαίνει σε μας όταν αφήνουμε το σώμα μας και βρισκόμαστε είτε προς στιγμήν, είτε για μεγαλύτερη χρονική περίοδο στο μυαλό του άλλου’ παρατηρούμε την πραγματικότητα μέσω των ματιών του, αισθανόμαστε τις συγκινήσεις του, μοιραζόμαστε τον πόνο του».

Η ενσυναίσθηση είναι δομικό στοιχείο αυτού που ονομάζουμε ηθική, αλλά και βασικό συστατικό των επιτυχημένων διαπροσωπικών σχέσεων γιατί μας επιτρέπει να καταλαβαίνουμε την οπτική, τις ανάγκες και τις προθέσεις των άλλων. Θεωρείται μια βασική διάσταση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης ΕΙ (Emotional Intelligence). Βασική παραδοχή για την σημασία της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η άποψη ότι μονάδες μέτρησης των ικανοτήτων και της ευφυΐας των ανθρώπων, όπως το γνωστό IQ (Intelligence Quotient}, δεν είναι πλέον επαρκείς. Αντιθέτως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναλύονται και άλλες παράμετροι. Αυτές μπορεί να επηρεάζουν και τελικά να καθορίζουν τη συμπεριφορά ενός ατόμου τόσο όσον αφορά στον εαυτό του όσο και στις σχέσεις του με άλλους. Μια από αυτές τις παραμέτρους είναι η δυνατότητα που έχουμε να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων, ακόμα κι αν (ιδίως τότε) διαφωνούμε μαζί τους. Η ενσυναίσθηση, επομένως, αποτελεί μια βασική ικανότητα ατόμων που είναι ανεκτικοί και ανοικτοί στη διαφορετικότητα.

Είναι όμως σημαντικό να κατανοήσουμε τι είναι και τι δεν είναι η ενσυναίσθηση. Η ενσυναίσθηση δεν είναι το ίδιο με τη συμπάθεια, η οποία μπορεί να περιορίζεται μόνο στη συναισθηματική αναγνώριση, και γενικά να είναι επιφανειακή και μη αντικειμενική. Το να νιώθεις “συμπάθεια” για τους φίλους, τους συγγενείς, τους διπλανούς σου, απέχει έτη φωτός από τη δύναμη της ενσυναίσθησης.
Το αντίθετο της ενσυναίσθησης είναι συχνά η εμπάθεια, η οποία υποδηλώνει προκατάληψη και αρνητική στάση. Στην αγγλική γλώσσα η λέξη ενσυναίσθηση μεταφράζεται ως empathy και χρησιμοποιείται με την έννοια της ενσυναίσθησης, προερχόμενη από την αρχαία ελληνική λέξη εμπαθής, η οποία είχε τη σημασία του έντονου πάθους. Η “εμπάθεια”, ως ελληνιστική λέξη, σήμαινε αρχικά, το “έντονο πάθος”, ενώ στη συνέχεια, άρχισε να συνδέεται με την “κακότητα, την προκατειλημμένη αρνητική ή εχθρική στάση”.
Η ενσυναίσθηση αναπτύσσεται περισσότερο, όταν επικοινωνούμε με άτομα έξω από το στενό κοινωνικό μας περιβάλλον. Ένας τρόπος για να “βρεθούμε πιο κοντά” στην ενσυναίσθηση, είναι να δοκιμάσουμε να ζήσουμε για λίγο τη ζωή κάποιου άλλου ανθρώπου, η οποία διαφέρει κατά πολύ από τη δική μας. Ο Leo Tolstoy ήταν ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της συγκεκριμένης θεωρίας, ο οποίος προκειμένου, να βιώσει τον κόσμο μίας διαφορετικής τάξης, μυήθηκε στην αγροτική ζωή.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΣ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ:

Το σύστημα του νευρωνικού καθρέφτη

Οι ερευνητές ανακάλυψαν μια ειδική ομάδα εγκεφαλικών κυττάρων που είναι υπεύθυνα για το συναίσθημα της συμπόνιας. Αυτά τα κύτταρα μας καθιστούν ικανούς να καθρεφτίζουμε τα συναισθήματα, να αισθανόμαστε τον πόνο του άλλου, τον φόβο ή τη χαρά. Επειδή οι ενσυναισθητικοί έχουν υπερευαίσθητους νευρωνικούς καθρέφτες, βιώνουν πάρα πολύ έντονα τα συναισθήματα των γύρω τους. Πώς συμβαίνει αυτό; Οι νευρωνικοί καθρέφτες ενεργοποιούνται από εξωτερικά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, αν πληγωθεί ο σύντροφός μας, αισθανόμαστε πληγωμένοι και εμείς οι ίδιοι. Το παιδί μας κλαίει• αισθανόμαστε θλίψη κι εμείς. Ο φίλος μας είναι χαρούμενος• είμαστε κι εμείς χαρούμενοι. Αντίθετα, οι ψυχοπαθείς και οι ναρκισσιστές θεωρείται πως έχουν αυτό που η επιστήμη αποκαλεί “διαταραχή ελλειμματικής ενσυναίσθησης”. Αυτό σημαίνει πως τους λείπει η ικανότητα να ενσυναισθάνονται όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι, χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί να οφείλεται στην υπολειτουργία του νευρωνικού καθρεφτίσματος.

Συναισθηματική μόλυνση

Το δεύτερο εύρημα που βοηθάει στην κατανόησή μας για τους ενσυναισθητικούς είναι το φαινόμενο της συναισθηματικής μόλυνσης. Η έρευνα έχει αποδείξει ότι πολλοί άνθρωποι “αρπάζουν” τα συναισθήματα των γύρω τους. Για παράδειγμα, το κλάμα ενός μόνο μωρού, μπορεί να πυροδοτήσει ένα κύμα κλάματος σε μια πτέρυγα νοσοκομείου. Ή ένα άτομο που εκφράζει έντονα το άγχος του στον χώρο εργασίας μπορεί να το διαδώσει και στους συναδέλφους του. Οι άνθρωποι εύκολα “πιάνουν” το συναίσθημα των άλλων που ανήκουν στην ίδια ομάδα. Ένα πρόσφατο άρθρο στους New York Times υποστήριζε πως αυτή η ικανότητα να συγχρονίζουμε τη διάθεσή μας με τους άλλους είναι ύψιστης σημασίας συστατικό για το χτίσιμο υγειών σχέσεων. Ποιο είναι το μάθημα για τους ενσυναισθητικούς; Να διαλέγουμε θετικούς ανθρώπους στη ζωή μας ώστε να μην μας ρίχνει η αρνητικότητα. Ή, αν για παράδειγμα ένας φίλος περνάει δύσκολα, να πάρουμε ειδικές προφυλάξεις ώστε να παραμείνουμε γειωμένοι και στο κέντρο μας.

Αυξημένη ευαισθησία στη ντοπαμίνη

Το τρίτο εύρημα αναφέρεται στη ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που αυξάνει την λειτουργία των νευρώνων και συνδέεται με την ανταπόκριση στην ευχαρίστηση. Η έρευνα έχει δείξει ότι οι εσωστρεφείς ενσυναισθητικοί τείνουν να έχουν υψηλότερη ευαισθησία στη ντοπαμίνη από ότι οι εξωστρεφείς. Κατ’ ουσίαν, χρειάζονται λιγότερη ντοπαμίνη για να νιώσουν χαρούμενοι. Αυτό το γεγονός θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί αισθάνονται πιο ικανοποιημένοι με το να περνάνε χρόνο με τον εαυτό τους, με το να διαβάζουν και να διαλογίζονται, ενώ χρειάζονται λιγότερα εξωτερικά ερεθίσματα όπως πάρτυ και άλλες πολυπληθείς κοινωνικές συγκεντρώσεις. Αντίθετα, οι εξωστρεφείς διψούν για ντοπαμίνη και για αυτό ενθουσιάζονται με τα events. Στην πραγματικότητα, δεν τους φτάνει ποτέ.

Συναισθησία

Το τέταρτο εύρημα, που είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό, είναι μια εξαιρετική κατάσταση που ονομάζεται “συναισθητικό καθρέφτισμα”. Η συναισθησία είναι μια νευρολογική κατάσταση κατά την οποία δυο διαφορετικές αισθήσεις συνδυάζονται στον εγκέφαλο. Για παράδειγμα, βλέπετε χρώματα ενώ ακούτε ένα μουσικό κομμάτι ή νιώθετε τη γεύση των λέξεων. Στους διάσημους συναισθητικούς κατατάσσονται οι Isaac Newton, Billy Joel και ο βιολονίστας Itzhak Perlman. Ωστόσο, με το συναισθητικό καθρέφτισμα, οι άνθρωποι μπορούν να νιώσουν τα συναισθήματα και τις σωματικές αισθήσεις των άλλων, σα να ήταν δικές τους. Αυτή είναι μια θαυμάσια νευρολογική εξήγηση της εμπειρίας ενός ενσυναισθητικού.

Η ικανότητα της ενσυναίσθησης είναι μια έμφυτη τάση στον άνθρωπο, αλλά πολλές φορές για να μπορέσουμε να την εκφράσουμε απαιτείται εκπαίδευση κι εξάσκηση. Για να την καλλιεργήσουμε, υπάρχουν κάποιες βασικές τεχνικές που μας βοηθάνε.
Καταρχάς, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι βασική προϋπόθεση της ενσυναίσθησης είναι η ενεργητική ακρόαση. Ακούω ενεργητικά σημαίνει ότι ακούω αυτό που μου λέει ο άλλος δίνοντας προσοχή τόσο σε αυτό που λέει, όσο και στις σωματικές του εκφράσεις χωρίς να κρίνω και χωρίς να εκφράζω τη δική μου άποψη. Ακούω τον άλλο, με μοναδικό σκοπό να τον καταλάβω και να αισθανθώ αυτό που αισθάνεται. Απαραίτητο λοιπόν είναι το να μην είμαι προκατειλημμένος/η, αλλά να ακούω με ανοιχτό μυαλό αυτό που θέλει να μου πει.
Όταν ο άλλος μας μιλάει συχνά έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε την δική μας απάντηση. Άλλες φορές μάλιστα αλλάζουμε θέμα ή στρέφουμε τη συζήτηση στον εαυτό μας. Πόσο συχνά όμως δίνουμε χρόνο στον άλλον να εκφραστεί, να ξεδιπλώσει την σκέψη του ανοιχτά;
Ενεργητική ακρόαση ουσιαστικά σημαίνει ότι δείχνω με ενεργητικό τρόπο στο άλλο πρόσωπο ότι το ακούω. Η βλεμματική επαφή εδώ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Πέρα από αυτή όμως, η ενεργητική ακρόαση εκφράζεται με διάφορους τρόπους: με νεύματα, με λεκτική ενθάρρυνση, με ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, αυτές δηλαδή που δεν απαντώνται μονολεκτικά αλλά και μέσω της παράφρασης των λεγόμενων του ατόμου.

Παράδειγμα:
-Είμαι πολύ αγχωμένη για την αυριανή μου παρουσίαση.
-Χμμ… τι είναι αυτό που σε αγχώνει περισσότερο;(ανοιχτή ερώτηση)
-Ο κόσμος μάλλον. Ότι όλοι θα με κοιτούν κι αν κάνω λάθος…
-Αν κάνεις λάθος…;(ενθάρρυνση)
-Καταστροφή!
-Σου φαίνεται καταστροφικό το να κάνεις λάθος. (παράφραση)
-Ναι και δεν ξέρω πώς να το διαχειριστώ.
-Τι σκέφτεσαι; (ανοιχτή ερώτηση)
-Μάλλον θα με βοηθούσε αν πηγαίναμε λίγο νωρίτερα να εξοικειωθώ με το χώρο.
-Εντάξει, καλή ιδέα! Ακούγεται πράγματι βοηθητικό.
Μια εξίσου σημαντική δεξιότητα που συνδέεται με την ενσυναίσθηση είναι η λεγόμενη αντανάκλαση συναισθήματος. Η δεξιότητα αυτή θεωρείται ιδιαίτερα βοηθητική κι αποτελεί ένα είδος «καθρεφτίσματος» του συναισθήματος του άλλου ατόμου.

Παράδειγμα:
-Σήμερα στη δουλειά με νευρίασε πολύ η συμπεριφορά της Σοφίας. Συνεχώς έκρινε αρνητικά καθετί που έκανα.
-Φαίνεσαι πολύ θυμωμένη μιλώντας μου για τη συμπεριφορά της Σοφίας  (αντανάκλαση συναισθήματος)
-Ναι. Δεν μπορείς να φανταστείς τι άκουσα. Σκέφτομαι σοβαρά να ψάξω για άλλη δουλειά.
-Η Σοφία ήταν πολύ επικριτική μαζί σου κι αυτό σε θύμωσε τόσο ώστε να αρχίσεις να σκέφτεσαι για αναζήτηση νέας δουλειάς. (παράφραση)
Όπως βλέπετε στο παράδειγμα αυτό, όσο δείχνουμε στο άλλο άτομο ότι το ακούμε, εκείνο ενθαρρύνεται να συνεχίσει να μιλάει καθώς αισθάνεται ότι είμαστε παρόντες κι υποστηρικτικοί. Η αντανάκλαση συναισθήματος είναι μια δεξιότητα που βοηθάει το άλλο άτομο όχι μόνο να αισθανθεί ότι γίνεται κατανοητό, αλλά κι ότι αποδεχόμαστε το συναίσθημά του.
Αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο, όταν το άλλο άτομο αναφέρεται σε δικές μας συμπεριφορές, καθώς εμείς για να δείξουμε ενσυναίσθηση θα πρέπει να μην εμπλακούμε συναισθηματικά δημιουργώντας αντίλογο, αλλά να δοκιμάσουμε να το κατανοήσουμε.

ΠΑΙΔΙΑ-ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ

Η ενσυναίσθηση αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στην συναισθηματική ανάπτυξη, ενώ έχει αποδειχθεί πως τα παιδιά από την προσχολική κιόλας, ηλικία είναι ικανά να δείξουν ευαισθησία απέναντι στους άλλους. Η ενσυναίσθηση φαίνεται πως έχει βαθιές ρίζες στον εγκέφαλο και το σώμα μας, αλλά και στην ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, ενώ στοιχειώδεις μορφές ενσυναίσθησης έχουν παρατηρηθεί σε πρωτεύοντα θηλαστικά (πίθηκους), σε σκύλους, ακόμη και σε αρουραίους.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά με Σύνδρομο Άσπεργκερ ή Αυτισμό παρουσιάζουν ελλείμματα στις δεξιότητες ενσυναίσθησης, έναντι των παιδιών και εφήβων τυπικής ανάπτυξης.
Η ενσυναίσθηση μπορεί να διδαχτεί. Η Δανία θεωρείται μία από τις πιο ευτυχισμένες χώρες του κόσμου. Κάποιοι πιστεύουν ότι αυτή η επιτυχία της συνδέεται άμεσα με την παιδεία και όχι την εκπαίδευση που παίρνουν τα παιδιά από μικρή ηλικία. Στα σχολεία της Δανίας, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, τα παιδιά διδάσκονται την ενσυναίσθηση, την ικανότητα δηλαδή όχι μόνο να καταλαβαίνουμε τι αισθάνεται ο συνάνθρωπός μας, αλλά να μπορούμε να μπαίνουμε στη θέση του.

Τα σχολεία βασίζονται σε 3 πρακτικές που εμπνέουν την ενσυναίθηση στους μαθητές τους:
1. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα σε ομάδες
Στην Δανία υιοθετείται το μοντέλο της ομαδικής ή συνεργατικής μάθησης, σύμφωνα με το οποίο όλοι οι μαθητές ανεξαρτήτως του επιπέδου τους, μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον. Κάθε παιδί έχει συγκεκριμένες ικανότητες τις οποίες μεταδίδει στους συμμαθητές του, παίρνοντας τον ρόλο του δασκάλου. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν πως η επιτυχία είναι αποτέλεσμα της ομάδας και πως προέρχεται βοηθώντας ο ένας τον άλλον. Επιπλέον, όταν διδάσκεις σε κάποιον άλλον τι έχεις μάθει, αρχίζεις να «χτίζεις» την ενσυναίσθησή σου. «το να ακούς πώς κάποιος άλλος καταλαβαίνει και διαχειρίζεται τις πληροφορίες που του δίνεις, σε βοηθά να μπεις στη θέση του».

2. Η συνεργασία είναι το παν
Οι εργασίες που έχουν οι μαθητές είναι στην πλειονότητά τους, περίπου στο 60%, ομαδικές. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά μαθαίνουν από μικρά να συνεργάζονται με τους συμμαθητές τους και να λειτουργούν μέσα σε μια ομάδα. Μεγαλώνοντας, μεταφέρουν αυτή τους την ικανότητα και στο εργασιακό τους περιβάλλον.

3. Συναγωνίζονται τον εαυτό τους και όχι τα άλλα παιδιά
Τα σχολεία στη Δανία δεν δίνουν βραβεία στα παιδιά ανάλογα με το πόσο καλές είναι οι επιδόσεις τους στα αθλήματα ή στα μαθήματα, με τη λογική ότι αυτή η πρακτική θα ενέτεινε τον ανταγωνισμό μεταξύ των παιδιών. Αντίθετα, το εκπαιδευτικό σύστημα της Δανίας προσπαθεί να καλλιεργήσει τα εσωτερικά κίνητρα του κάθε παιδιού έτσι ώστε κάθε μαθητής να γίνεται καλύτερος σύμφωνα με τις δικές του ικανότητες και όχι συγκριτικά με τις ικανότητες των συμμαθητών του.
Τα εφόδια που παίρνουν τα παιδιά απ’ το σχολείο τα βοηθούν και στη μετέπειτα ζωή τους, τόσο στις σπουδές όσο και στην καριέρα που θα ακολουθήσουν. Έτσι στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας η ενσυναίσθηση θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες στη δημιουργία όχι μόνο ευτυχισμένων αλλά και πετυχημένων ανθρώπων.

ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ

«Η ενσυναίσθηση αντιπροσωπεύει τη θεμελιώδη δεξιότητα για όλες τις κοινωνικές ικανότητες που είναι σημαντικές για την εργασία», έγραψε ο Daniel Goleman (Η συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας) και συνεχίζει αναδεικνύοντάς τις:
Κατανόηση των άλλων: Το να νιώθει κανείς τα συναισθήματα και την άποψη των άλλων και να δείχνει ενεργό ενδιαφέρον για τις ανησυχίες τους.
Προσανατολισμός προς την παροχή υπηρεσιών: Η πρόβλεψη, αναγνώριση και ανταπόκριση στις ανάγκες των πελατών.
Ανάπτυξη άλλων: Το να νιώθει κανείς τις ανάγκες ανάπτυξης των άλλων και να ενθαρρύνει τις ικανότητές τους.
Σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας: Η καλλιέργεια ευκαιριών μέσα από διαφορετικούς ανθρώπους.
Πολιτική αντίληψη: Το να αντιλαμβάνεται κανείς τις πολιτικές και κοινωνικές τάσεις που υπάρχουν σε έναν οργανισμό.
Είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ότι με τη λέξη «κανείς» νοείται τόσο η επιχείρηση όσο και ο εργαζόμενος. Και όσο η επιχείρηση (οι άνθρωποι δηλαδή που την αντιπροσωπεύουν) οφείλουν να κάνουν πράξη τα παραπάνω για τους εργαζόμενους, άλλο τόσο και οι εργαζόμενοι οφείλουν να τα κάνουν για την επιχείρηση αλλά και για τους συναδέλφους τους.

Η ενσυναίσθηση αποτελεί ένα από τα μέσα τα οποία μπορούν να συντελέσουν στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνοχής.
Αν το κράτος δεν «νιώθει» τον πολίτη και το αντίστροφο, αν η επιχείρηση δεν συναισθάνεται τον εργαζόμενο και ο εργαζόμενος την επιχείρηση, αν ο διευθυντής δεν αισθάνεται την ομάδα του και αν τα μέλη της ομάδας δεν αισθάνεται το ένα το άλλο, πώς από μια απλή κοινωνική συμβίωση θα οδηγηθούμε σε κάτι πιο ευρύ, πως τελικά θα σχηματίσουμε την επιθυμητή πολιτεία;
Οι συνιστώσες που επηρεάζουν σήμερα την εργασία είναι:
• Κράτος – νομοθεσία
• Συνδικαλιστικές οργανώσεις
• Επαγγελματικές ενώσεις
• Επιχειρήσεις
• Εργαζόμενοι
Και όλες έχουν την υποχρέωση να ενσυναισθάνονται τις υπόλοιπες. Είναι αναγκαίο, ειδικά ετούτη τη δύσκολη εποχή, να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην επιχείρηση, με τα δεδομένα τα οποία υφίστανται και τα οποία δημιουργούν συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ ΜΑΣ

Την έννοια της ενσυναίσθησης, στο μέγεθος του «ολιστικού της μεγαλείου», την συνέλαβε ο Πυθαγόρας, ο οποίος την ανήγαγε μάλιστα σε «κοσμική ενσυναίσθηση».
Ο φιλόσοφος, σαφώς, δεν χρησιμοποιεί τον όρο ενσυναίσθηση αλλά «φιλία».

Ο Επίκουρος αναφέρει περί φιλίας πως ο ανώτερος άνθρωπος επιδιώκει πάντοτε τη σοφία και τη φιλία.
Μας συμβουλεύει να προσέχουμε, να μην εκμεταλλευόμαστε τους φίλους μας, αλλά και να προσβλέπουμε στην βοήθειά τους όταν χρειαστεί δίνοντάς τους την χαρά της προσφοράς και την αίσθηση ότι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της ζωής μας. Το μεγαλύτερο άλλωστε κέρδος στην επικούρεια φιλία και βασικό στοιχείο της νέας κοινωνικής συνοχής που ο Επίκουρος προσπαθεί να οικοδομήσει σε μια εποχή κοινωνικής αποσάθρωσης, τόσο όμοιας με την δική μας, είναι το αίσθημα της ασφάλειας που μας δίνει η βεβαιότητα ότι οι φίλοι μας θα προστρέξουν στα δύσκολα και όχι τόσο αυτή καθ’ αυτή η βοήθεια που θα μας προσφέρουν: «Συμπάθωμεν τοῖς φίλοις οὔ θρηνούντες ἀλλὰ φροντίζοντες», δηλαδή «Συναισθανόμαστε τους φίλους όχι θρηνώντας, αλλά φροντίζοντάς τους».

Επειδή λοιπόν δεν είναι δυνατό χωρίς φιλία να εξασφαλίσουμε την μακάρια ζωή, αλλά ούτε και τη φιλία να διατηρήσουμε παρά μόνον αν τους φίλους μας τους αγαπάμε σαν τον εαυτό μας καταλαβαίνουμε γιατί η αμοιβαιότητα είναι απαραίτητη στην φιλία και γιατί η φιλία είναι σύμφυτη με την ηδονή (είναι το αίσθημα ότι και εμείς αποτελούμε σημαντικά πρόσωπα στην ζωή άλλων ανθρώπων). Ο Σοφός θα έχει το ίδιο συναίσθημα για το καλό του φίλου του όσο και για το δικό του και όσο προσπαθεί για την δική του ευχαρίστηση το ίδιο προσπαθεί και για την ευχαρίστηση του φίλου”.
Η φιλία έτσι γίνεται όχημα που οδηγεί από την επιδίωξη της ατομικής στην επιδίωξη της συλλογικής μακαριότητας και ευδαιμονίας.
Κλείνοντας, η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης κρίνεται πολύ σημαντική, καθώς μέσω αυτής μαθαίνουμε να ακούμε, να επικοινωνούμε και να διατηρούμε υγιείς τις σχέσεις μας. Η εκπαίδευση σε αυτή τη δεξιότητα δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά αν σκεφτούμε τα αποτελέσματα που μπορεί να έχει στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, θα δούμε ότι αξίζει τον κόπο. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι κι εμείς οι ίδιοι έχουμε ανάγκη να περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους με ενσυναίσθηση!

Σοφία Σισμανίδου