ΑΤΟΜΑ, ΠΥΡΗΝΕΣ, ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ: Η ΦΥΣΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΥ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το γιατί της επιστημονικής γνώσης
1. Πρακτικές εφαρμογές και η χρησιμότητα για τον άνθρωπο, π.χ. ιατρική
2. Απαλλαγή από τους φόβους και την ανησυχία
3. Αντιμετώπιση της απάτης και του ψεύδους (ψευδο-επιστήμες, πολιτική, fake news κ.τ.λ.)
4. Για το κέφι μας, ΑΝ μας κάνει κέφι (διανοητικές ηδονές)
Reference 1
«…δεν χρειάζεται να γίνουν όλοι επαΐοντες. Όχι βέβαια ότι είναι κακό. Διότι ένας σωστός εξειδικευμένος επιστήμονας θα απαλύνει την ανθρωπότητα από τους διάφορους πόνους, θα ανεβάσει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου, θα ελαχιστοποιήσει την δουλειά-δουλεία κ.τ.λ. Αλλά εμείς που δεν είμαστε επαΐοντες, δεν χρειάζεται να γίνουμε βιολόγοι ή φυσικοί ή άλλοι επιστήμονες … Αν είμαστε απαλλαγμένοι από αυτά (σ.σ. φόβος, αβεβαιότητα, πόνοι, επιθυμίες) και αν γνωρίζουμε τα βασικά της επικούρειας φιλοσοφίας… ό,τι θα μαθαίνουμε επιπλέον, θα το μαθαίνουμε για δική μας ωφέλεια.»
Πηγή: Η επικούρεια φιλοσοφία και ο σύγχρονος κόσμος . Μπάμπης Πατζόγλου . Εκδόσεις Εντύποις, 2015
Η επιστημονική προσέγγιση στη γνώση
Τα φαινόμενα του κόσμου δεν τα ανακαλύπτουμε μέσα στο μυαλό μας. Είναι εκεί έξω και παραμένουν άλογα μέχρι να έρθουμε εμείς και να τους δώσουμε νόημα. Συχνά, δεν τα βλέπουμε άμεσα, με οπτική εικόνα, αλλά τα παρατηρούμε έμμεσα, μέσω κατάλληλων οργάνων ή πολύπλοκων πειραματικών διατάξεων.
Η φυσική περιγράφει τον κόσμο με μοντέλα. Αυτά μπορούν να αποδοθούν με λόγο, δηλαδή έννοιες, συσχετίσεις, σύμβολα, μαθηματικές σχέσεις. Αυτά όλα δημιουργούν συνεκτικές, νοητικές, λογικές «εικόνες».
Η εργαστηριακή έρευνα κάνει τον επιστήμονα-φυσικό να εμβαθύνει στη λογική της πειραματικής διαδικασίας για την παρατήρηση του κόσμου, τον εξοικειώνει με την πρωτογενή αλήθεια των μετρήσεων των φυσικών μεγεθών και του ρόλου τους στην ανάδειξη και διατύπωση φυσικών νόμων και μοντέλων, του αποκαλύπτει την πειραματική θεμελίωση της Φυσικής, την στιβαρότητα και «αντικειμενικότητα» της επιστημονικής γνώσης. Η διαδικασία αυτή είναι απαιτητική. Απαιτεί ευαισθησία, υπομονή, ευρηματικότητα, και βέβαια γνώση και βαθιά κατανόηση. 2
Η επικούρεια προσέγγιση στη γνώση
Για να αποκτήσουμε γνώση του κόσμου ανάγκη είναι να χρησιμοποιούμε αρχικά την άμεση αντίληψη των πραγμάτων (ενάργεια) και να την περιγράφουμε με την σωστή ορολογία.
(ἀνάγκη γὰρ τὸ πρῶτον ἐννόημα καθ’ ἕκαστον φθόγγον βλέπεσθαι καὶ μηθὲν ἀποδείξεως προσδεῖσθαι ΔΛ.Ι.38)
Με βάση την άμεση αντίληψη των πραγμάτων, χρησιμοποιούμε την κατ΄ αναλογία αντίληψή τους σε όσα είναι άδηλα, δηλαδή αυτά που δεν φαίνονται. Μαζί με την αναλογία, χρησιμοποιούμε και την ομοιότητα και την σύνθεση, συμβαλλομένου του λογισμού.
(καὶ γὰρ καὶ ἐπίνοιαι πᾶσαι ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων γεγόνασι κατά τε περίπτωσιν καὶ ἀναλογίαν καὶ ὁμοιότητα καὶ σύνθεσιν, συμβαλλομένου τι καὶ τοῦ λογισμοῦ ΔΛ.Ι.32).
Πως μπορούμε να ξέρουμε ότι αυτό που συμπεραίνουμε είναι αλήθεια και όχι ψεύδος; Ποια είναι τα κριτήρια της αλήθειας;
Τα επικούρεια κριτήρια της αλήθειας είναι: οι αισθήσεις, οι προλήψεις, τα πάθη (ηδονή-άλγος) και οι φανταστικές επιβολές της διανοίας.
(κριτήρια τῆς ἀληθείας εἶναι τὰς αἰσθήσεις καὶ προλήψεις καὶ τὰ πάθη, οἱ δ’ Ἐπικούρειοι καὶ τὰς φανταστικὰς ἐπιβολὰς τῆς διανοίας ΔΛ.Ι.31)
Ιδιότητες και αλληλεπιδράσεις της ύλης
Τι είναι μια ξεχωριστή οντότητα; Πως ξεχωρίζει από τα άλλα πράγματα; Τι είναι το κάτι και πως ξεχωρίζει από το τίποτα;
Η ύπαρξη ενός πράγματος γίνεται αντιληπτή επειδή αυτό το κάτι αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και επηρεάζει άλλες οντότητες. Αυτή η επίδραση δεν είναι οποιαδήποτε, αλλά έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν το πράγμα από τα άλλα πράγματα. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι οι ιδιότητες του πράγματος: μάζα, όγκος, σχήμα, υφή/μορφή της επιφάνειας, χρώμα, σκληρότητα, ελαστικότητα, πλαστικότητα, ηλεκτρικές/μαγνητικές ιδιότητες, συνοχή, μηχανική αντοχή, συνάφεια με ουσίες, χημικές ιδιότητες, ραδιενέργεια, πτητικότητα, … Το σύνολο των ιδιοτήτων του σώματος μπορεί να το ορίσει και να το ταυτοποιήσει. Άρα:
Μια ξεχωριστή οντότητα είναι το σύνολο των ιδιοτήτων της με την πιο γενική έννοια.
Ο κόσμος είναι το σύνολο των οντοτήτων του και τον αντιλαμβανόμαστε επειδή ακριβώς αποτελείται από ξεχωριστές οντότητες οι οποίες αλληλεπιδρούν βάσει των ιδιοτήτων τους. Οι ιδιότητες φανερώνονται μέσω των φαινομένων που συμβαίνουν συνεχώς, άρα χρειάζονται απαραίτητα οι μεταβολές για να αντιληφθούμε την ύπαρξη του κόσμου. Επίσης οι ιδιότητες μπορεί να μεταβάλλονται, άρα το πράγμα μπορεί να αλλάζει μέσα από τα φαινόμενα στα οποία συμμετέχει και μέσα από την ιστορική διαδρομή του, δηλαδή τις επιδράσεις του από/στο περιβάλλον. 3
Δομές του Κόσμου και το ζήτημα του ελαχίστου
Αν ήθελα να περιγράψω τον κόσμο στο πιο βασικό του επίπεδο θα ξεκινούσα από μια πολύ παλιά ιδέα, αλλά και τόσο σύγχρονη: την ασυνέχεια της ύλης.
Το ζήτημα του ελαχίστου, δηλαδή το ερώτημα αν είναι δυνατόν η ύλη να υποδιαιρείται επ’ άπειρον μέχρι μηδενισμού, έχει διχάσει την φιλοσοφία από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια.
Απάντηση στο ζήτημα έδωσαν οι ατομικοί φιλόσοφοι Δημόκριτος και Λεύκιππος αντιπαρατιθέμενοι στην ελεατική άποψη του μονισμού, του Παρμενίδη, σύμφωνα με την οποία υπάρχει μια μόνο, αδιαίρετη, αιώνια και αναλλοίωτη ουσία στο σύμπαν, το ΟΝ, που είναι αδύνατον να διαιρεθεί, άρα δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν μεταβολές. Συμπερασματικά, η ποικιλία των φαινομένων που βιώνει ο άνθρωπος είναι εκτός πραγματικότητας. Είναι μια ψευδαίσθηση. Ο Ζήνων, επιχειρηματολόγησε υπέρ αυτού με μια σειρά από λογικά παράδοξα.
Οι ατομικοί για να αποφύγουν την πλήρη απόρριψη του παρμενίδειου Όντος αλλά ταυτόχρονα, να παραμείνουν σε συμφωνία με τα δεδομένα των αισθήσεων τα οποία δίνουν τη γένεση, τη φθορά, την κίνηση και την ποικιλία των όντων, πρότειναν δύο εξαιρετικές ιδέες:
α) Την ύπαρξη πολλών …παρμενίδειων όντων, αντί ενός, δηλαδή την ύπαρξη άπειρων τον αριθμό οντοτήτων, των ΑΤΟΜΩΝ, που, όπως το παρμενίδειο ΕΝ (ΟΝ), είναι αιώνια, αναλλοίωτα, δεν υπόκεινται σε γέννηση και φθορά και που με τις ενώσεις και τους διαχωρισμούς τους δημιουργούν πράγματα που υπόκεινται σε μεταβολές. Αξίζει να σημειωθεί εδώ η γνωσιολογική παρατήρηση, ότι οι ατομικοί αποδίδουν τα φαινόμενα σε μη παρατηρούμενες οντότητες, τα άτομα, άρα οι ατομικοί θεωρούν ότι τα άμεσα δεδομένα των αισθήσεων, πρέπει να τα επεξεργάζεται κανείς με τη βοήθεια της κριτικής ικανότητας του νου, για να καταλήγει σε σωστά συμπεράσματα.
β) Την ύπαρξη του Μη-Όντος, ή αλλιώς την ύπαρξη του ΚΕΝΟΥ, έτσι ώστε να είναι δυνατή η κίνηση τον όντων και οι μεταβολές εν γένει.
Η ατομική φυσική φιλοσοφία ξαναπαρουσιάστηκε ως επιστημονική φυσική θεωρία από τον φυσικομαθηματικό Τζόν Ντάλτον, στις αρχές του 19ου αιώνα, προκειμένου να ερμηνεύσει τους νόμους των χημικών αντιδράσεων. Τα κύρια σημεία της ατομικής θεωρίας του Ντάλτον είναι:
- Τα χημικά στοιχεία αποτελούνται από πολύ μικρά σωματίδια που ονομάζονται άτομα.
- Τα άτομα ενός συγκεκριμένου στοιχείου είναι ίδια σε μέγεθος, μάζα και άλλες ιδιότητες. Τα άτομα διαφορετικών στοιχείων διαφέρουν σε μέγεθος, μάζα και άλλες ιδιότητες.
- Τα άτομα δεν μπορούν να διαιρεθούν, να δημιουργηθούν ή να καταστραφούν.
- Άτομα διαφορετικών στοιχείων συνδυάζονται σε απλές ακέραιες αναλογίες για να σχηματίσουν χημικές ενώσεις.
- Κατά τις χημικές αντιδράσεις, τα άτομα συνδυάζονται, διαχωρίζονται, ή αναδιατάσσονται.
Η έννοια της ασυνεχούς δομής της ύλης είναι θεμελιώδης για την σύγχρονη επιστήμη. 4
Τα «άτομα» της σύγχρονης φυσικής είναι τα στοιχειώδη σωματίδια
Η σύγχρονη Φυσική, εδώ και πολλά χρόνια, είδε ότι τα άτομα του Ντάλτον, δεν είναι τα άτομα του Δημόκριτου, παρά μόνο κατά ένα μέρος της περιγραφής τους. Η βασικότερη διαφοροποίηση είναι ότι τα άτομα του Ντάλτον αποτελούνται από συστατικά, δηλαδή έχουν εσωτερική δομή και άρα μπορούν να αποδομηθούν σε άλλα μικρότερα μέρη: τους πυρήνες και τα ηλεκτρόνια. Και οι πυρήνες επίσης δομούνται από πρωτόνια και νετρόνια, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούνται από u και d κουάρκ. Μέχρι στιγμής, αυτό είναι και το τελικό όριο διαίρεσης της ύλης.
Τα «άτομα» της σημερινής επιστήμης, το οποία αρκούν για να δομηθούν όλα τα άτομα του περιοδικού πίνακα των στοιχείων και άρα κάθε υλικό που μας περιβάλλει, είναι εντυπωσιακά λίγα, μόλις τριών ειδών: ηλεκτρόνιο, up-κουάρκ και down-κουάρκ! Αν θέλουμε να συμπεριλάβουμε στα παρατηρούμενα φαινόμενα και την ραδιενέργεια, δηλαδή την διάσπαση ασταθών πυρήνων, βάσει της οποίας παράγεται και η ενέργεια του ήλιου που υποστηρίζει την ζωή στη γη, θα χρειαστούμε ένα ακόμη είδος σωματιδίων, τα νετρίνα.
Η συμπεριφορά των σύγχρονων αυτών «ατόμων» που τα λέμε «στοιχειώδη σωματίδια» υπακούει στους νόμους της Κβαντικής Φυσικής και της Θεωρίας της Σχετικότητας και όχι στους νόμους της Κλασσικής Φυσικής. Παράξενο κατ’ αρχήν, αλλά είναι μια αλήθεια με πειραματική θεμελίωση, δηλαδή ελεγμένη επαναληπτικά με την στιβαρότητα και «αντικειμενικότητα» της επιστημονικής μεθόδου.
Αλληλεπιδράσεις των στοιχειωδών σωματιδίων
Τα στοιχειώδη σωματίδια αλληλεπιδρούν με διάφορους τρόπους, που λέγονται αλληλεπιδράσεις ή δυνάμεις. Αυτές είναι τέσσερεις, οι εξής:
- ηλεκτρομαγνητικές
- ισχυρές πυρηνικές
- ασθενείς πυρηνικές
- βαρυτικές
Π.χ. όσα σωματίδια έχουν ηλεκτρικό φορτίο, αλληλεπιδρούν με τις ηλεκτρομαγνητικές αλληλεπιδράσεις, ενώ τα κουάρκ αλληλεπιδρούν και με τις ισχυρές πυρηνικές, τα νετρίνα μόνο με ασθενείς πυρηνικές κλπ.
Η κβαντική φυσική θεωρεί ότι οι αλληλεπιδράσεις γίνονται μέσω ανταλλαγής κάποιων ειδικών σωματιδίων, τα οποία λέγονται μποζόνια βαθμίδας. Το πιο απλό παράδειγμα είναι τα μποζόνια-φορείς της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης που είναι τα φωτόνια, τα «άτομα» του φωτός, ενώ το πιο γνωστό μποζόνιο που επιβεβαιώθηκε πειραματικά η ύπαρξή του πολύ πρόσφατα είναι το μποζόνιο Higgs, είναι υπεύθυνο για τη μάζα των σωματιδίων.
Η θεωρία που περιγράφει τα στοιχειώδη σωματίδια και τις αλληλεπιδράσεις τους, λέγεται Standard Model (Καθιερωμένο Πρότυπο) των στοιχειωδών σωματιδίων. Η θεωρία αυτή είναι πάρα πολύ ακριβής και επιβεβαιωμένη από τα πειράματα, αλλά απέχει από το να είναι πλήρης για όλα τα φαινόμενα. Οπότε αναζητείται μια πιο πλήρης επιστημονική περιγραφή του κόσμου. 5
Η Κβαντική Φυσική
Κάποιες βασικές ιδέες της κβαντικής θεωρίας (στηριγμένες στην πειραματικές παρατηρήσεις) είναι:
1) Η ασυνέχεια της ύλης (δηλαδή η κοκκώδης υφή της, μέσω της ύπαρξης ατόμων – στοιχειωδών σωματιδίων)
2) Η ασυνέχεια της ενέργειας της ακτινοβολίας (δηλαδή η ύπαρξη κβάντων φωτός – των φωτονίων)
3) Η ύπαρξη ενός κατώτερου ορίου «δράσης», της λεγόμενης σταθεράς του Planck, h. Η ύπαρξη αυτή σημαίνει ότι υπάρχει ένα φυσικό κατώτατο όριο στην ύπαρξη φαινομένων, τα οποία έτσι δεν μπορούν να φτάσουν πάρα πολύ κοντά στη μηδενική επίδραση στον κόσμο – υπάρχει “απόσταση” της φυσικής δράσης από το μηδέν).
4) Ενδογενή κυματικά χαρακτηριστικά και σχέσεις απροσδιοριστίας. Τα πολύ μικρά «κομματάκια» ύλης ή ακτινοβολίας (τα quanta) εμφανίζουν ενδογενή κυματικά χαρακτηριστικά κατά την κίνησή τους (κυματο-σωματιδιακός δυισμός). Αυτό υποχρεώνει τα σωματίδια να μην έχουν μηδενικές διαστάσεις, και επομένως να υπάρχει πάντα κάποια απροσδιοριστία ή αβεβαιότητα στη θέση τους. Όλη η πληροφορία για τις ιδιότητες και την χωροχρονική θέση του σωματιδίου υπάρχει στην λεγόμενη κυματοσυνάρτησή του, Ψ(x,t).
5) Η δυνατότητα εύρεσης διαφορετικών σωματιδίων στον ίδιο χώρο και η συμβολή των «κυμάτων» τους με τρόπο ενισχυτικό ή ακυρωτικό. Ο τεχνικός όρος είναι επικάλυψη κυματοσυναρτήσεων. Επίσης, η δυνατότητα ύπαρξης ενός σωματιδίου σε πολλές ταυτόχρονα καταστάσεις. Ο τεχνικός όρος είναι υπέρθεση καταστάσεων.
6) Η δυνατότητα δημιουργίας και εξαφάνισης σωματιδίων, όταν παρέχεται η απαιτούμενη ενέργεια σε κατάλληλες συνθήκες, και πάντα σύμφωνα με τη σχέση ισοδυναμίας μάζας-ενέργειας της Θεωρίας της Σχετικότητας του Einstein. Αυτή η δυνατότητα συνδέεται με δύο πολύ βαθύτερες έννοιες της σύγχρονης Φυσικής: την ύπαρξη της αντι-ύλης και τις ιδιότητες του κβαντικού κενού.
Δυο λόγια για το κβαντικό κενό
Η κβαντική θεωρία πεδίου που μας προτείνει η σύγχρονη φυσική, μας υποχρεώνει να εγκαταλείψουμε την κλασσική διάκριση ανάμεσα στο κενό και στην ύλη, και μάλιστα από τη στιγμή που αποδείχθηκε πως τα στοιχειώδη σωματίδια μπορούν να γεννηθούν αυθόρμητα από το κενό με την κατάλληλη προσφορά ενέργειας. Το κενό δεν είναι τίποτα, δεν είναι μη-όν! Αντίθετα περιέχει, δυνάμει, έναν απεριόριστο αριθμό σωματιδίων που δημιουργούνται και εξαφανίζονται ασταμάτητα. Το κενό είναι στην πραγματικότητα ένα ολοζώντανο κενό! Το κενό έπαψε να θεωρείται σαν το παθητικό και αμέτοχο πλαίσιο της διαδραμάτισης των φυσικών φαινομένων και αναγνωρίζεται ως μια δυναμική κατάσταση πρωταρχικής σημασίας. 6
Με έκπληξη βρήκα μόλις χθες ότι ο Επίκουρος στην Επιστολή του προς Ηρόδοτο αναφέρεται στο κενό με τον όρο «αναφής φύσις». Είναι πράγματι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς ένας αρχαίος φιλόσοφος που δεν ήξερε καθόλου για τα κβαντικά φαινόμενα, σκέφτηκε να αναφέρει το κενό ως «φύση» δηλαδή κάτι υπαρκτό και σχετιζόμενο προφανώς με την άλλη «φύση των απτών πραγμάτων», έστω και αν αυτή είναι αναφής, δηλαδή δεν ψηλαφείται!
Η κίνηση των σωματιδίων σε ένα κόσμο πιθανοτήτων
Το κάθε σωματίδιο μπορεί να περιγραφεί ως ένα κινούμενο ή στάσιμο “πακέτο κύματος”, ενώ το πλάτος του κύματος σε κάποιο χώρο κάποιο χρονικό διάστημα, σχετίζεται με την πιθανότητα εύρεσης του σωματιδίου στον χώρο αυτόν σε αυτό το χρονικό διάστημα. Άρα, δύο κβαντικά σωματίδια που εκτοξεύονται από την ίδια συσκευή, με τις ίδιες αρχικές συνθήκες, μπορεί να κάνουν διαφορετική διαδρομή και να καταλήξουν σε δύο διαφορετικά μέρη. Ή δύο ολόιδιοι πυρήνες θα διασπαστούν σε πολύ διαφορετικούς χρόνους, ή ακόμη και σε διαφορετικά σωματίδια.
(Λουκρήτιος στο “Περί της φύσεως των πραγμάτων” De rerum natura: «…Όταν τα άτομα φέρονται από το ίδιο τους το βάρος σε ευθεία γραμμή προς τα κάτω μέσα στο κενό, σε στιγμές ακαθόριστες και σε τόπους ακαθόριστους, παρεγκλίνουν κάπως από την τροχιά τους, τόσο μόνο, όσο που να μπορείς να πεις ότι διαφοροποιήθηκε η κίνησή τους. Αν δεν υπήρχε αυτή η παρέγκλιση, όλα θα κατευθύνονταν σαν σταγόνες της βροχής παράλληλα προς τα τρίσβαθα του κενού, και καμία επαφή, καμιά πρόσκρουση δεν θα γινόταν ανάμεσα στα αρχικά στοιχεία, κι έτσι η φύση δεν θα δημιουργούσε τίποτα…».
Feynman: “A philosopher once said, “It is necessary for the very existence of science that the same conditions always produce the same results.” Well, they don’t!”) 7
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
Η Σύγχρονη Φυσική έχει εμπλουτίσει τις αντιλήψεις μας με πολλές νέες έννοιες και έχει εμβαθύνει ή διαφοροποιήσει κατά πολύ τις παλιές. Ο κόσμος συνεχίζει να περιγράφεται από άτομα, αλλά επίσης στοιχειώδη σωματίδια και κβάντα, και όλα αυτά έχουν δομή, κβαντική συμπεριφορά και σχετικιστική κίνηση, δυναμική και υλικότητα.
Η ύπαρξη της ασυνέχειας στην ύλη είναι αυτή που επιτρέπει τον σχηματισμό δομών στο χώρο. Η ποικιλία του κόσμου έχει ως προϋπόθεση την ύπαρξη μικρών υλικών μερών που συνδυαζόμενα κάνουν τα πράγματα που αντιλαμβανόμαστε. Η δυνατότητα απαρίθμησης και συνδυασμού δομικών λίθων είναι και η βάση των μαθηματικών, δηλαδή της κατανόησης και σύλληψης του κόσμου σε ένα πιο αφηρημένο επίπεδο.
Οι δομές δεν είναι μόνο εν χώρω, αλλά είναι και εν χρόνω. Ένα παράδειγμα χωρικά δομημένης οντότητας είναι μια απλή πέτρα, αλλά και ένα ολόκληρο σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ένα παράδειγμα χρονικά δομημένης οντότητας είναι μια απλή νότα, αλλά και ένα ολόκληρο συμφωνικό έργο. Τα αντικείμενα του κόσμου έχουν ταυτόχρονα χωρική και χρονική υπόσταση και δομή, είναι δηλαδή ζωντανά φαινόμενα και μας γεμίζουν θαυμασμό!
Reference 2
Από το Βιβλίο: Η στιγμή των κβάντα – Alfred Goldhaber (θεωρητική φυσική)
Robert Crease (ιστορία και φιλοσοφία της επιστήμης) – Εκδόσεις ΡΟΠΗ, 2015
«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας Λουκρήτιος που θα βαπτιστεί στην πηγή του Einstein, του Schrödinger και του Heisenberg, για να συνθέσει ένα σύγχρονο “De Rerum Natura” και να ερμηνεύσει το μυστήριο και την ομορφιά που βρίσκονται μέσα και πέρα από το ηλεκτρόνιο και τον χώρο…»
Πηγή: New York Times, 1930
Τάσος Λιόλιος 22 Απριλίου 2019
