Διαπραγματεύεται τα μετέωρα, δηλαδή τα ουράνια σώματα. Περιλαμβάνεται στο 10ο βιβλίο του έργου «Βίοι φιλοσόφων» του Διογένη Λαέρτιου.

Ἐπίκουρος Πυθόκλει χαίρειν.

84 – 85

Ἤνεγκέ μοι Κλεῶν ἐπιστολὴν παρὰ σοῦ,ἐν ἡ φιλοφρονούμενός τε περὶ ἡμᾶς διετέλεις ἀξιως τῆς ἡμετέρας περὶ σεαυτὸν σπουδῆς, καὶ οὐκ ἀπιθάνως ἐπειρῶ μνημονεύειν τῶν εἰς μακάριον βίον συντεινόντων διαλογισμῶν, ἐδέου τε σεαυτῷ περὶ τῶν μετεώρων σύντομον καὶ εὐπεριγραφον διαλογισμὸν ἀποστείλαι, ἵνα ῥᾳδίως μνημονεύῃς, ταγαρ ἐν ἄλλοις ἡμῖν γεγραμμένα δυσμνημόνευτα εἶναι, καίτοι, ὡς ἔφης, συνεχῶς αὐτὰ βαστάζεις, ἠμεῖς δὲ ἡδέως τε σοῦ τὴν δέησιν ἀπεδεξάμεθα καὶ ἐλπίσιν ἡδείαις συνεσχέθημεν, γράψαντες οὖν τὰ λοιπά άπάντα συντελοῦμεν ἅπερ ἠξίωσας πολλοῖς καὶ ἄλλοις ἐσόμεα χρήσιμα τὰ διαλογίσματα ταὐτά, καὶ μάλιστα τοῖς νεωστὶ φυσιολογίας γνησίου γευομένοις καὶ τοῖς εἰς ἀσχολίας βαθυτέρας τῶν ἐγκυκλιων τινὸς ἐμπεπλεγμένοις. καλῶς δὴ αὐτὰ διάλαβε, καὶ διὰ μνήμης ἔχων ὀξέως αὐτὰ περιοδευε μετὰ τῶν λοιπῶν ὢν ἐν τῇ μικρὰ ἐπιτομῇ πρὸς ἡρόδοτον ἀπεστείλαμεν.

Ο Επίκουρος χαιρετάει τον Πυθοκλή.

Μου έφερε ο Κλέων επιστολή από εσένα στην οποία φαινόταν ότι διατελούσες απέναντι μου με φιλικά αισθήματα αντάξια του ενδιαφέροντος μου για σένα και ότι προσπαθείς με επιτυχία να επαναφέρεις στη μνήμη σου τις σκέψεις που συντελούν σε μια ευτυχισμένη ζωή και μου ζητούσες να σου στείλω για δική σου χρήση σύντομη και καθαρή έκθεση για τα ουράνια φαινόμενα για να μπορείς εύκολα να τα απομνημονεύεις. Γιατί αυτά που έχουν γραφτεί από εμένα σε άλλα συγγράμματα είναι δύσκολα στην απομνημόνευση, αν και όπως λες τα έχεις μαζί σου συνεχώς. Εγώ με μεγάλη χαρά δέχτηκα την παράκλησή σου και γέμισα από ευχάριστες ελπίδες. Αφού, λοιπόν, έγραψα όλα τα υπόλοιπα ικανοποίησα την αξίωσή σου και τούτες οι σκέψεις θα είναι χρήσιμες και σε πολλούς άλλους και κυρίως σε εκείνους που γεύονται για πρώτη φορά την αληθινή επιστήμη και σε εκείνους που είναι αφοσιωμένοι σε μια βαθύτερη μελέτη ενός μέρους της συνηθισμένης μόρφωσης. Πρόσεξέ τα λοιπόν καλά κι έχοντάς τα κατά νου να κάνεις μια βαθιά επισκόπηση και των άλλων τα οποία σε μια μικρή επιτομή προς τον Ηρόδοτο απέστειλα.

86 – 87 – 88

Πρῶτον μὲν οὖν μὴ ἀλλο τὶ τέλος ἐκ τῆς περὶ μετεώρων γνώσεων εἴτε κᾆτα συναφὴν λεγομένων εἴτε αὐτοτελῶς νομίζειν < δεῖ > εἶναι ἥπερ ἀταραξίαν και πίστιν βέβαιον, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν, < καὶ > μήτε τὸ ἀδύνατον [καὶ] παραβιάζεσθαι μήτε ὁμοίαν κᾆτα πάντα τὴν θεωρίαν ἔχειν ἡ τοῖς περὶ βιῶν λόγοις ἡ τοῖς κᾆτα τὴν τῶν ἅλων φυσικῶν προβλημάτων κάθαρσιν, οἷον ὅτι τὸ πᾶν σῶμα καὶ ἀναφὴς φύσις ἐστίν, ἡ ὅτι ἄτομα στοιχεῖα καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα. [ἤ] ὅσα μοναχὴν ἔχει τοῖς φαινομένοις συμφωνίαν, ὅπερ ἐπὶ μετεώρων οὐχ ὑπάρχει, ἀλλὰ ταὐτά γε πλεοναχην ἔχει καὶ τῆς γενέσεως αἰτίαν καὶ τῆς οὐσίας ταῖς αἰσθήσεσι σύμφωνον κατηγορίαν. οὐ γὰρ κᾆτα ἀξιώματα κενὰ καὶ νομοθεσίας φυσιολογητέον, ἀλλ’ ὡς τα φαινόμενα ἐκκαλεῖται· οὐ γὰρ ἰδιολογίας καὶ κενῆς δόξῃς ὁ βίος ἠμῶν ἔχει χρείαν, ἀλλὰ τοῦ ἀθορύβως ἠμᾶς ζῆν. πάντα μὲν οὖν γίνεται ἀσείστως κᾆτα πάντων κᾆτα πλεοναχόν τρόπον ἐκκαθαιρομένων συμφώνως τοῖς φαινομένοις, ὅταν τις τὸ πιθανολογούμενον ὑπὲρ αὐτῶν δεόντως καταλίπῃ, ὅταν δέ τις τὸ μὲν ἀπολίπῃ, τὸ δὲ ἐκβαλῇ ὁμοίως σύμφωνον ὂν τῷ φαινομένῳ, δῆλον ὅτι καὶ ἐκ παντὸς ἐκπίπτει φυσιολογηματος, ἐπὶ δὲ τὸν μῦθον καταρρεῖ. σημεῖα δ’ ἐπὶ τῶν ἐν τοῖς μετεώροις συντελουμένων φέρει τῶν παρ’ ἠμῖν τινα φαινομένων, ἃ θεωρεῖται ἡ ὑπάρχει, καὶ οὐ τὰ ἐν τοῖς μετεώροις φαινόμενα, ταὐτὰ γὰρ ἐνδέχεται πλεοναχῶς γίνεσθαι. τὸ μέντοι φάντασμα ἕκαστου τηρητέον καὶ ἐπὶ τὰ συναπτόμενα τούτῳ διαιρετέον, ἃ οὐκ ἀντιμαρτυρεῖται τοῖς παρ’ ἡμῖν γινομένοις πλεοναχῶς συντελεῖσθαι.

Και πρώτα πρώτα να θεωρείς ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος σκοπός της γνώσης για τα ουράνια φαινόμενα είτε λέγονται σε συσχετισμό με άλλα είτε αυτοτελώς, εκτός από την επίτευξη της αταραξίας και μιας σταθερής πεποίθησης, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις άλλες γνώσεις. Δεν πρέπει επίσης να εξάγουμε με τη βία το αδύνατο, ούτε να επιζητούμε να κατανοήσουμε το κάθε τι καλά, ούτε να κάνουμε την έρευνά μας πάντοτε τόσο καθαρά όσο όταν συζητάμε για την ανθρώπινη ζωή ή για τις φυσικές αρχές γενικά, όπως, για παράδειγμα, ότι το σύνολο των όντων είναι σώματα και ανέγγιχτη φύση και ότι τα στοιχεία είναι άτμητα (το έσχατο της ύλης) και κάθε άλλη άποψη που λέει ότι μια μόνη εξήγηση των φαινομένων είναι δυνατή, πράγμα που δεν ισχύει για τα ουράνια φαινόμενα, αλλά όλα αυτά επιδέχονται πολλές αιτίες της γένεσής τους και της ουσίας τους χωρίς καμία να είναι αντιφατική με τις αισθήσεις. Γιατί δεν πρέπει να μελετάμε τη φύση, με κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, αλλά όπως απαιτούν τα φαινόμενα. Γιατί ο βίος μας δεν έχει ανάγκη από παραλογισμούς και κενές δοξασίες αλλά από ζωή χωρίς ταραχές . Όλα λοιπόν τακτοποιούνται αν εξηγηθούν με τη μέθοδο των πολλαπλών αιτιών, σε συμφωνία πάντοτε με τα γεγονότα και αν προβάλλουμε εκείνο που σχετικά με αυτά είναι ευλογοφανές. Όταν όμως κάποιος άλλο αφήνει κι άλλο δεν απορρίπτει, παρ’ όλο που κατά τον ίδιο τρόπο συμφωνεί με τα φαινόμενα, αυτός είναι φανερό ότι βρίσκεται μακριά από κάθε μελέτη της φύσης και κατρακυλάει στον μύθο. Μερικά φαινόμενα που εμπίπτουν στην εμπειρία μας, μας παρέχουν ενδείξεις για την ερμηνεία αυτών που συντελούνται στα ουράνια φαινόμενα. Γιατί εδώ κοντά μας βλέπουμε πώς γίνονται τα φαινόμενα, ενώ δεν βλέπουμε πως λαμβάνουν χώρα τα ουράνια φαινόμενα και είναι ενδεχόμενο να οφείλονται σε πολλαπλά αίτια. Ωστόσο πρέπει να παρατηρούμε κάθε φαινόμενο όπως παρουσιάζεται και επιπλέον να διαχωρίζονται από όλα τα γεγονότα που παρουσιάζονται μαζί του, η γένεση των οποίων από ποικίλα αίτια δεν απορρίπτεται από τα γεγονότα που συμβαίνουν σ’ εμάς.

89 – 90

Κόσμος ἐστὶ περιοχή τις οὐρανοῦ, ἄστρα τε καὶ γῆν καὶ πάντα τὰ φαινόμενα περιέχουσα, ἀποτομὴν ἔχουσα ἀπὸ τοῦ ἀπείρου καὶ [κᾆτα]λήγουσα ἐν πέρατι ἡ ἀραιῷ ἡ πυκνῷ καὶ οὐ λυομένου πάντα τὰ ἐν αὐτῷ συγχυσιν λήψεται-, [καὶ λήγουσαν] ἡ ἐν περιαγομένῳ ἡ ἐκ στάσιν ἔχοντι καὶ στρογγυλήν ἤ τρίγωνον ἤ οἵαν δήποτε περιγραφήν, πανταχῶς γὰρ ἐνδέχεται, τῶν γὰρ φαινομένων οὐδὲν ἀντιμαρτύρει <ἐν> τῷδε τῷ κόσμῳ, ἐν ὧ λῆγον οὔκ ἐστι καταλαβεῖν. ὅτι δὲ καὶ τοιοῦτοι κόσμοι εἰσὶν ἄπειροι τὸ πλῆθός ἐστι καταλαβεῖν, καὶ ὅτι καὶ ὁ τοιοῦτος δυναταὶ κόσμος γίνεσθαι (καὶ ἐν κοσμῶ καὶ μετακοσμίῳ, ὁ λέγομεν μεταξὺ κόσμων διάστημα) ἐν πολυκενῶ τόπῳ καὶ οὐκ ἐν μεγάλῳ εἰλικρινεῖ καὶ κενῶ, καθάπερ τινὲς φάσιν, ἐπιτηδείων τινῶν σπερμάτων ῥυέντων ἀφ’ ἐνὸς κόσμου ἤ μετακοσμίου ἤ ἀπὸ πλειόνων κᾆτα μικρὸν προσθέσεις τε καὶ διαρθρώσεις καὶ μεταστάσεις ποιούντων ἐπ’ ἄλλον τόπον, ἐὰν οὕτω τύχη, καὶ ἐπαρδευσεις ἐκ τῶν ἐχόντων ἐπιτηδειως ἕως τελειώσεως καὶ διαμονῆς ἐφ’ ὅσον τὰ ὑποβληθέντα θεμέλια την προσδοχήν δύναται ποιεῖσθαι. οὐ γὰρ ἀθροισμὸν δεῖ μόνον γενέσθαι οὐδὲ δῖνον ἐν ὧ ἐνδέχεται κόσμον γίνεσθαι κενῷ κᾆτα τὸ δοξαζόμενον ἐξ ἀνάγκης, αὔξεσθαί τε, ἕως ἂν ἑτέρῳ προσκρούσῃ καθάπερ τῶν φυσικῶν καλουμένων φησί τις. τοῦτο γὰρ μαχόμενόν ἐστι τοῖς φαινομένοις.

Κόσμος είναι μια περιοχή του ουρανού που περιέχει τα άστρα και τη γη και όλα τα φαινόμενα, με τη διάλυση του “οποίου όλα όσα περιέχονται σ’ αυτόν θα περιπέσουν σε” σύγχυση. Αυτή η περιοχή αποτελεί τμήμα του απείρου και καταλήγει σε σύνορο το οποίο είναι είτε αραιό είτε πυκνό, που είτε περιστρέφεται είτε μένει ακίνητο και η περιφέρειά του έχει σχήμα στρογγυλό ή τρίγωνο ή οποιεσδήποτε άλλες μορφές. Είναι επίσης ενδεχόμενο να συμβαίνουν όλα μαζί, διότι δεν αντιβαίνουν σε κανένα από τα φαινόμενα αυτού του κόσμου, στον οποίο πουθενά δεν μπορεί να βρεθεί το όριο για να το καταλάβεις. Ότι υπάρχουν και τέτοιου είδους κόσμοι άπειροί στο πλήθος, είναι εύκολο να το καταλάβεις. Ένας τέτοιος κόσμος μπορεί να γεννηθεί (τόσο μέσα σε κόσμο όσο και στο μετακόσμιο που ονομάζουμε το διάστημα μαζί των κόσμων), και να βρίσκεται σε χώρο πολύ κενό και όχι τεράστιο και εντελώς καθαρό και κενό όπως λένε μερικοί, αυτό συμβαίνει όταν χύνονται κατάλληλα σπέρματα από έναν κόσμο ή μετακόσμιο ή από περισσότερους κόσμους σιγά σιγά προστίθενται το ένα στο άλλο και διαρθρώνονται και προκαλούν αλλαγές θέσεων σε άλλο τόπο, αν τύχει, και προκαλούν ποτίσματα με κατάλληλα άτομα ως το τελικό ωρίμασμα που σταθεροποιείται για όσον χρόνο το δέχονται τα θεμέλια που έχουν τεθεί. Διότι απαραίτητο δεν είναι μόνο ένα άθροισμα ατόμων ή ένας στρόβιλος (μια δίνη) στον κενό χώρο όπου ένας κόσμος μπορεί να σχηματιστεί, ο οποίος κατά τη γνώμη μερικών αναγκαστικά θα αυξανόταν ώσπου να προσκρούσει σε έναν άλλο, όπως λέει ένας από τους ονομαζόμενους φυσικούς. Αυτό αντιμάχεται τα φυσικά φαινόμενα.

91 – 92 – 93 – 94

Ήλιός τε καὶ σελήνη καὶ τὰ λοιπὰ ἄστρα < οὒ > καθ’ ἑαυτὰ γενόμενα ὕστερον ἐμπεριελαμβάνετο ὑπὸ τοῦ κόσμου καὶ ὅσα γε δὴ σῴζει, ἀλλ’ εὐθὺς διεπλάττετο καὶ αὔξησιν ἐλάμβανεν (ὁμοίως δὲ καὶ γῆ καὶ θάλαττα) κᾆτα προσκρίσεις καὶ δινήσεις λεπτομερῶν τινων φύσεων, ἤτοι πνευματικῶν ἡ πυροειδῶν ἡ τὸ συναμφότερον· καὶ γὰρ ταὐτὰ οὕτως ἡ αἴσθησις ὑποβάλλει. τὸ δὲ μέγεθος ἡλίου τε < καὶ σελήνης > καὶ τῶν λοιπῶν ἄστρων κᾆτα μὲν τὸ πρὸς ἡμᾶς τηλικούτον ἐστὶν ἡλίκον φαίνεται. (τοῦτο καὶ ἐν τῇ ἴα περὶ φύσεως, «εἰ γάρ», φησί, «τὸ μέγεθος για τὸ διάστημα ἀποβεβλήκει, πολλῷ μᾶλλον ἂν τὴν χρόαν».) ἀλλο γὰρ τούτῳ συμμετροτερον διάστημα οὐθέν ἐστι, κᾆτα δὲ τὸ καθ’ αὐτο ἤτοι μεῖζον τοῦ ὁρωμένου ἡ μικρῷ ἔλαττον ἡ τηλικουτον (οὐχ ἅμα). οὕτω γὰρ καὶ τὰ παρ’ ἠμῖν πυρὰ ἐξ ἀποστήματος θεωρούμενα κᾆτα τὴν αἴσθησιν θεωρεῖται. καὶ πᾶν δὲ τὸ εἰς τοῦτο τὸ μέρος ἐνστημα ῥᾳδίως διαλυθήσεται, ἐάν τις τοῖς ἐναργημασι προσέχῃ, ὅπερ ἐν τοῖς περὶ φύσεως βιβλίοις δείκνυμεν. ἀνατολὰς καὶ δύσεις ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῶν λοιπῶν ἄστρων καὶ κᾆτα ἄναψιν γινεσθαι δυνατὸν καὶ κᾆτα σβεσιν, τοιαύτης οὔσης περιστάσεως (καὶ καθ’ ἑκατέρους τοὺς τρόπους), ὥστε τὰ προειρήμενα ἀποτελεῖσθαι, οὐδὲν γὰρ τῶν φαινομένων ἀντιμαρτύρει. < καὶ > κατ’ ἐκφάνειάν τε ὑπὲρ γῆς καὶ πάλιν ἐπιπροσθησιν τὸ προειρήμενον δυναιτ’ ἂν συντελεῖσθαι, οὐδὲ γάρ τι τῶν φαινομένων ἀντιμαρτύρει. τάς τε κινήσεις αὐτῶν οὐκ ἀδύνατον μὲν γίνεσθαι κᾆτα τήν του ὅλου οὐρανοῦ δίνην, ἡ τούτου μὲν στάσιν, αὐτῶν δὲ δίνην κᾆτα τὴν ἐξ ἄρχῃς ἐν τῇ γενέσει τοῦ κόσμου ἀνάγκην ἀπογεννηθεῖσαν (ἐπ’ ἀνατολὴ τὰ τῇ θερμασία…) < ἡ καὶ > κᾆτα τινὰ ἐπινεμησιν τοῦ πυρὸς ἀεὶ ἐπὶ τοὺς ἑξῆς τόπους ἰόντος. τροπὰς ἡλίου καὶ σελήνης ἐνδέχεται μὲν γίνεσθαι κᾆτα λόξωσιν οὐρανοῦ οὕτως τοῖς χρόνοις κατηναγκασμένου, ὁμοίως δὲ καὶ κᾆτα ἀέρος ἀντεξῶσιν ἡ καὶ ὕλης ἀεὶ ἐπιτηδείας ἐχομένης ἐμπιπραμάνης, τῆς δὲ καταλειπομένης, ἡ καὶ ἐξ ἄρχῃς τοιαύτην δίνην κατειληθῆναι τοῖς ἄστροις τούτοις, ὠσθ’ οἷον τιν’ ἕλικα κινεῖσθαι. πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα καὶ τὰ τούτοις συγγενῆ οὐθενὶ τῶν ἐναργηματων διαφωνεῖ, ἐάν τις ἀεὶ ἐπὶ τῶν τοιούτων μερῶν ἐχόμενος τοῦ δυνατοῦ εἰς τὸ σύμφωνον τοῖς φαινομένοις ἕκαστον τούτων δύνηται ἐπανάγειν, μὴ φοβούμενος τὰς ἀνδραποδώδεις ἀστρολόγων τεχνιτείας.

Ο ήλιος, η σελήνη και τα άλλα άστρα δεν έγιναν χωριστά, ούτε είχαν στην αρχή ανεξάρτητη ύπαρξη και ύστερα συμπεριλήφθηκαν στο σύστημα του κόσμου, αλλά από την αρχή διαμορφώνονταν μαζί με τον κόσμο. Αυξήθηκαν σιγά σιγά με τις προσθέσεις και τα στριφογυρίσματα λεπτότατων στοιχείων, είτε αερικών είτε πύρινων είτε και των δύο μαζί. Έτσι άλλωστε τα επιβεβαιώνουν και οι αισθήσεις Το μέγεθος του ήλιου, της σελήνης και των άλλων άστρων, είναι σχετικά με εμάς^ τόσο μεγάλο όσο ακριβώς φαίνεται. Το καθένα όμως χωριστά είναι μεγαλύτερο ή λίγο μικρότερο από αυτό που φαίνεται ή το ίδιο μεγάλο. Κατ’ αναλογία φωτιές αναμμένες σε απόσταση εδώ σε εμάς έτσι εμφανίζονται από τις αισθήσεις. Και κάθε αντίρρηση στο σημείο αυτό το ίδιο εύκολα θα καταρριφθεί, εάν κάποιος προσέχει τα καθαρά γεγονότα, πράγμα το οποίο αποδεικνύουν τα βιβλία μου «Περί της Φύσεως». Ανατολή και δύση του ήλιου, της σελήνης και των άλλων άστρων μπορεί να γίνονται με το άναμμα και με το σβήσιμο. Η σύνθεση της ύλης που περιβάλλει τους τόπους ανατολής και δύσης είναι τέτοια ώστε να προκαλεί αυτά τα αποτελέσματα κανένα από τα φαινόμενα δεν αντιβαίνει σ’ αυτή την εξήγηση. Ή πάλι, το εν λόγω φαινόμενο, μπορεί να προκαλείται από την εμφάνιση τους πάνω απ’ τη γη, και από την παρεμβολή της μπροστά τους. Γιατί κανένα από τα φαινόμενα δεν έρχεται σε αντίθεση με αυτά. Και οι κινήσεις αυτών δεν είναι αδύνατο να οφείλονται στον στρόβιλο όλου του ουρανού ή αυτός μπορεί να μένει στάσιμος και τούτα μπορεί να περιστρέφονται ένεκα της φυσικής τους τάσης, που δημιουργήθηκε στην αρχή του κόσμου (προς την ανατολή και τη θερμότητα)… ή και λόγω μιας κατανομής του πυρός που κινείται πάντα προς τις πλησιέστερες γειτονικές περιοχές. Οι τροπές του ήλιου και της σελήνης, είναι ενδεχόμενο να οφείλονται στη λόξωση του ουρανού,η οποία έτσι κατ’ ανάγκη έχει γίνει εξαιτίας των πολλών χρόνων- κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να οφείλονται και σε ρεύματα αέρα ή να γίνονται κάτω από την επήρεια ύλης που καίγεται σταδιακά ενώ η γειτονική ύλη λείπει. Ή και από την αρχή να έχει δοθεί κάποια δίνη στα άστρα, τέτοια ώστε να κινούνται ελικοειδώς. Γιατί όλες αυτές οι εξηγήσεις και οι παρόμοιες που με αυτές συγγενεύουν δεν διαφωνούν με τα γεγονότα, εάν κάποιος σε τέτοια θέματα έρευνας παραμένει πάντα στο δυνατόν και μπορεί να αποδίδει το κάθε τι σ’ εκείνο που συμφωνεί με τα φαινόμενα, χωρίς να φοβάται τις δουλικές τεχνικές των αστρολόγων.

95 – 96

Κένωσίς τε σελήνης καὶ πάλιν πλήρωσις καὶ κᾆτα στροφὴν τοῦ σώματος τούτου δυναιτ’ ἂν γινεσθαι καὶ κᾆτα σχηματισμοὺς ἀέρος ὁμοίως, ἐτι τὲ καὶ κατ’ ἐπιπροσθήσεις καὶ κᾆτα πάντας τρόπους, καθ’ οὖς καὶ τὰ παρ’ ἠμῖν φαινόμενα ἐκκαλειται εἰς τὰς τούτου τοῦ εἰσους ἀποδόσεις, ἐὰν μή τις τὸν μοναχὴ τρόπον κατηγαπηκὼς τοὺς ἄλλους κενῶς ἀποδοκιμάζῃ, οὐ τεθεωρηκώς τι δυνατὸν ἀνθρώπῳ θεωρήσαι καί τι ἀδύνατον, καὶ διὰ τοῦτο ἀδύνατα θεωρεῖν ἐπιθυμῶν. ἐτι τὲ ἐνδέχεται < μὲν > τὴν σελήνην ἐξ ἑαυτῆς ἔχειν τὸ φῶς, ἐνδέχεται δὲ ἀπὸ τοῦ ἡλίου. καὶ γὰρ παρ’ ἡμῖν θεωρεῖται πολλὰ μὲν ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντα, πολλὰ δὲ ἀφ’ ἑτέρων. καὶ οὐθὲν ἐμποδοστατει τῶν ἐν τοῖς μετεώροις φαινομένων, ἐάν τις τοῦ πλεοναχου τρόπου ἀεὶ μνήμην ἔχῃ καὶ τὰς ἀκολούθους αὐτοῖς ὑποθέσεις ἅμα καὶ αἰτίας συνθεωρῇ καὶ μὴ ἀναβλεπῶν εἰς τὰ ἀνακόλουθα ταυτ’ ὄγκοι ματαίως καὶ καταρρεπη ἄλλοτε ἄλλως ἐπὶ τὸν μοναχὸν τρόπον. ἡ δὲ ἔμφασις τοῦ προσώπου ἐν αὔτη δυναταὶ μὲν γινεσθαι καὶ κᾆτα παραλλαγὴν μερν καὶ κατ’ ἐπιπροσθησιν, καὶ ὅσοι ποτ’ ἂν τρόποι θεωροῖντο τὸ σύμφωνον τοῖς φαινομένοις κεκτημένοι. ἐπὶ πάντων γὰρ τῶν μετεώρων τὴν τοιαύτην ἴχνευσιν οὐ προετεόν. ἢν γάρ τις ἡ μαχόμενος τοῖς ἐναργημασιν, οὐδέποτε μὴ δυνήσεται ἀταραξίας γνησίου μεταλαβεῖν.

Το άδειασμα και το γέμισμα της σελήνης μπορεί να οφείλεται στην περιστροφή του σώματος αυτού ή και στους σχηματισμούς του αέρα, ακόμη και σε παρεμβολή κάποιου σώματος και καθ’ όλους τους τρόπους σύμφωνα με τους οποίους και τα επίγεια φαινόμενα καλούν σε ερμηνείες αυτού του είδους, εφ’ όσον κάποιος δεν είναι προσκολλημένος στον μοναδικό τρόπο εξήγησης και αποδοκιμάζει όλους τους άλλους αδικαιολόγητα, χωρίς να έχει εξετάσει τι είναι δυνατόν στον άνθρωπο να παρατηρήσει και τι αδύνατον και αυτό επειδή επιθυμεί να βλέπει τα αδύνατα. Ακόμη είναι ενδεχόμενο η σελήνη από τον εαυτό της να έχει το φως. Ενδέχεται επίσης, και από τον ήλιο (να έχει το φως η σελήνη). Και γιατί στη γη επίσης βλέπουμε ότι πολλά σώματα έχουν φως από μόνα τους, πολλά δε από άλλα. Ούτε κανένα ουράνιο φαινόμενο αντιβαίνει σ’ αυτές τις ερμηνείες, εάν κανείς χρησιμοποιεί μέθοδο πολλαπλών εξηγήσεων και τις συνακόλουθες σ’ αυτές υποθέσεις και αιτίες, χωρίς να αποβλέπει σε ανακόλουθες εξηγήσεις και να δίνει σ’ αυτές ανύπαρκτη σπουδαιότητα και έτσι να καταλήγει από άλλους δρόμους στον μοναδικό τρόπο εξήγησης. Η εμφάνιση προσώπου στη σελήνη μπορεί να προέρχεται από παραλλαγή των μερών της ή από κάποια παρεμβολή ή να γίνεται με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, ο οποίος φαίνεται να συμφωνεί με τα γεγονότα. Διότι όλα τα ουράνια σώματα δεν πρέπει κανείς να παραλείπει να τα ερευνά με αυτή τη μέθοδο, αν βέβαια κάποιος αντιμάχεται τις αληθινές αποδείξεις, ποτέ δεν θα μπορέσει να εξασφαλίσει γνήσια αταραξία.

97 – 98

΄Εκλειψις ἡλίου καὶ σελήνης δύναται μὲν γίνεσθαι καὶ κᾆτα σβέσιν, καθάπερ καὶ παρὰ ἡμῖν τοῦτο θεωρεῖται γινόμενον, καὶ ἔτι κατ’ ἐπιπρόσθησιν ἄλλων τινῶν, ἡ γῆς ἡ οὐρανοῦ ἤ τινός ἑτέρου τοιούτου. καὶ ὧδε τοὺς οἰκείους ἀλλήλοις τρόπους συνθεωρητέον, καὶ τὰς ἅμα συγκυρήσεις τινῶν ὅτι οὐκ ἀδύνατον γίνεσθαι. (ἐν δὲ τῇ ιβ περὶ φύσεως ταὐτὰ λέγει καὶ πρός, ἥλιον ἐκλείπειν σελήνης ἐπισκοτούσης, σελήνην δὲ τοῦ τῆς γῆς σκιάσματος, ἀλλὰ καὶ κατ’ ἀναχώρησιν. τοῦτο δὲ καὶ Διογένης ὀ Επικούρειος ἐν τῇ ἃ τῶν ἐπιλέκτων). ΄Ετι τὲ τάξις περιόδου, καθάπερ ἔνια καὶ παρ’ ἡμῖν τῶν τυχόντων γίνεται, λαμβανέσθω, καὶ ἡ θεία φύσις πρὸς ταὐτὰ μηδαμῇ προσαγέσθω, ἀλλ’ ἀλειτούργητος διατηρείσθω καὶ ἐν τῇ πάσῃ μακαριότητι. ὡς εἰ τοῦτο μὴ πραχθήσεται, ἅπασα ἡ τῶν μετεώρων αἰτιολογία μάταια ἔσται, καθάπερ τισὶν ἤδη ἐγένετο οὐ δυνατοῦ τρόπου ἐφαψαμένοις, εἰς δὲ τὸ μάταιον ἐκπεσοῦσι τῷ καθ’ ἕνα τρόπον μόνον οἴεσθαι γίνεσθαι, τοὺς δ’ ἄλλους πάντας τοὺς κᾆτα τὸ ἐνδεχόμενον ἐκβάλλειν εἴς τε τὸ ἀδιανόητον φερομένους καὶ τὰ φαινόμενα, ἃ δεῖ σημεῖα ἀποδέχεσθαι, μὴ δυναμένους συνθεωρεῖν.

Η έκλειψη ηλίου και σελήνης μπορεί να γίνεται από το σβήσιμο (της φωτιάς) όπως ακριβώς και στη γη βλέπουμε να γίνεται. Και ακόμη (μπορεί να γίνεται) ένεκα παρεμβολής άλλων σωμάτων είτε της γης είτε κάποιου αόρατου σώματος ή κάποιου άλλου τέτοιου. Μ’ αυτόν τον τρόπο πρέπει να συνεξετάζουμε τις συναφείς αιτίες και ν’ αναγνωρίζουμε ότι δεν είναι αδύνατον κάποιες απ’ αυτές να ισχύουν ταυτόχρονα. Ακόμη την κανονικότητα της τροχιάς, όπως ακριβώς εξηγούμε μερικά που συμβαίνουν και σ’ εμάς, έτσι πρέπει να την εξηγούμε. Και τη θεία φύση στην εξήγηση αυτών δεν πρέπει καθόλου να την μπερδεύουμε, αλλά θα πρέπει να την αφήνουμε αμέτοχη και σε όλη τη μακαριότητά της. Γιατί αν αυτό δεν γίνει, ολόκληρη η αιτιολογία για τα ουράνια φαινόμενα θα είναι μάταια, όπως ακριβώς συνέβη σε μερικούς οι οποίοι δεν ακολούθησαν τη μέθοδο των δυνατών εξηγήσεων, αλλά ξανάπεσαν στη μάταια συλλογιστική ότι αυτά συμβαίνουν με έναν μόνο τρόπο και απόρριψαν όλους τους άλλους πιθανούς και έτσι φερόμενοι στον χώρο του αδιανόητου δεν μπορούν να έχουν συνολική θεώρηση των φαινομένων, τα οποία πρέπει να αποδέχονται σαν σημάδια.

99 – 100 – 101 – 102 – 103

Μήκη νυκτῶν καὶ ἡμερῶν παραλλάτοντα… καὶ παρὰ τὸ ταχείας ἡλίου κινήσεις γίνεσθαι καὶ πάλιν βραδείας < καὶ > (ὑπὲρ γῆς) παρὰ τὸ μήκη τόπων παραλλότοντα … (καὶ τόπους τινὰς περαιουντὰ τάχιον), ὡς καὶ παρὰ ἡμῖν ( ἤ καὶ βραδύτερόν) τινα θεωρεῖται, οἷς συμφωνως δεῖ λέγειν ἐπὶ τῶν μετεώρων. οἱ δὲ τὸ ἐν λαμβάνοντες τοίς τε φαινομένοις μάχονται καὶ τοῦ ᾗ δυνατὸν ἀνθρώπῳ θεωρήσαι διαπεπτώκασιν. ἐπισημασίαι δύνανται γίνεσθαι καὶ κᾆτα συγκυρήσεις καιρῶν, καθάπερ ἐν τοῖς ἐμφανέσι παρ’ ἡμῖν ζῴοις, καὶ παρ’ ἐτεροιώσεις ἀέρος καὶ μεταβολάς, ἀμφοτερα γὰρ ταὐτὰ οὐμαχεται τοῖς φαινομένοις. ἐπὶ δὲ ποιοῖς παρὰ τοῦτο ἡ τοῦτο τὸ αἴτιον γίνεται, οὔκ ἐστι συνιδεῖν. νέφη δύναται γίνεσθαι καὶ συνίστασθαι καὶ παρὰ πιλησεις ἀέρος πνευμάτων συνώσει καὶ παρὰ περιπλοκὰς ἀλληλούχων ἀτόμων καὶ ἐπιτηδείων εἰς τὸ τοῦτο τελέσαι καὶ κᾆτα ῥευμάτων συλλογὴν ἀπό τε γῆς καὶ ὑδάτων, καὶ κατ’ ἄλλους δὲ τρόπους πλειους αἱ τῶν τοιούτων συστάσεις οὐκ ἀδυνατουσι συντελεῖσθαι. ἤδη δ’ ἀπ’ αὐτῶν ἡ μὲν θλιβομένων, ᾗ δὲ μεταβαλλόντων ὕδατα δύναται συντελεῖσθαι, ἐτι τὲ (πνεύματα κᾆτα ἀποφορὰν ἀπὸ ἐπιτηδείων τόπων) καὶ δι’ ἀέρος κινουμένων, βιαιοτέρας ἐπαρδεύσεως γινομένης ἀπό τινων ἀθροισμάτων ἐπιτηδείων εἰς τὰς τοιαύτας ἐπιπέμψεις. βροντὰς ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κᾆτα πνεύματος ἐν τοῖς κοιλώμασι τῶν νεφῶν ἀνείλησιν, καθάπερ ἐν τοῖς ἡμετέροις ἀγγείοις, καὶ παρὰ πυρὸς πεπνευματωμένου βόμβον ἐκ αὐτοῖς, καὶ κᾆτα ῥήξεις δὲ νεφῶν καὶ διαστάσεις, καὶ κᾆτα παρατρίψεις νεφῶν καὶ τάξεις πῆξιν εἰληφόντων κρυσταλλοειδῆ, καὶ τὸ ὅλον καὶ τοῦτο τὸ μέρος πλεοναχῶς γίνεσθαι λέγειν ἐκκαλεῖται τα φαινόμενα. Καὶ ἀστραπαὶ δ’ ὡσαύτως γίνονται κᾆτα πλείους τρόπους, καὶ γὰρ κᾆτα παρατρῖψιν καὶ σύγκρουσιν νεφῶν ὁ πυρὸς ἀποτελεσματικὸς σχηματισμὸς ἐξολισθαίνων ἀστραπὴν γεννᾷ, καὶ κατ’ ἐκριπισμόν ἐκ τῶν νεφῶν ὑπὸ πνευμάτων τῶν τοιούτων σωμάτων ἃ τὴν λαμπηδόνα ταύτην παρασκευάζει, καὶ κατ’ ἐκπιασμόν, θλίψεως τῶν νεφῶν γινομένης εἰθ’ ὑπ’ ἀλλήλων εἰθ’ ὑπὸ πνευμάτων, καικατ’ ἐμπερίληψιν δὲ τοῦ ἀπὸ τῶν ἄστρων κατεσπαρμένου φωτός, εἶτα συνελαυνόμενου ὑπὸ τῆς κινήσεως νεφῶν τε καὶ πνευμάτων καὶ διεκπίπτοντος διὰ τῶν νεφῶν, ἥ κᾆτα διήθησιν < διὰ > τῶν νεφῶν τοῦ λεπτομερεστάτου φωτὸς (ἡ ἀπὸ τοῦ πυρὸς νέφη συνειλέχθαι καὶ τὰς βροντὰς ἀποτελεῖσθαι) καὶ κᾆτα τὴν τούτου κίνησιν, καὶ κᾆτα τήν του πνεύματος ἐκπύρωσιν τὴν γινομένην διά τε συντονίαν φορὰς καὶ διὰ σφοδράν κατείλησιν, καὶ κᾆτα ῥήξεις δὲ νεφῶν ὑπὸ πνευμάτων < καὶ > ἐκπτωσιν τῶν πυρὸς ἀποτελεσματικῶν ἀτόμων καὶ τὸ τῆς ἀστραπῆς φάντασμα ἀποτελουσῶν, καὶ κατ’ ἄλλους δὲ πλείους τρόπους ῥᾳδίως ἔσται καθορᾶν ἐχόμενον ἀεὶ τῶν φαινομένων καὶ τὸ τούτοις ὅμοιον δυνάμενον συνθεωρεῖν. Προτερεῖ δὲ ἀστραπὴ βροντῆς ἐν τοιᾷδέ τινι περιστάσει νεφῶν καὶ διὰ τὸ ἅμα τῷ τὸ πνεῦμα ἐμπίπτειν ἐξωθεῖσθαι τὸν ἀστραπῆς ἀποτελεστικόν σχηματισμόν, ὕστερον δὲ τὸ πνεῦμα ἀνειλούμενον τὸν βόμβον ἀποτελεῖν τοῦτον, καὶ κατ’ ἐμπτωσιν δὲ ἀμφοτέρων ἅμα, τῷ τάχει συντονοτέρω κεχρῆσθαι πρὸς ἡμᾶς τὴν ἀστραπήν, ὑστερεῖν δὲ τὴν βροντήν, καθάπερ ἐπ’ ἐνίων ἐξ ἀποστήματος θεωρουμένων καὶ πληγάς τινας ποιουμένων.

Η διάρκεια ημέρας και νύχτας παραλλάσσει και γίνεται από τις γρήγορες ή βραδύτερες κινήσεις του ήλιου πάνω από τη γη, ένεκα του ότι διέρχεται από μήκη τόπων που παραλλάσσουν ή ένεκα του ότι αυτούς τους τόπους τους περνάει (ο ήλιος) γρηγορότερα ή βραδύτερα, όπως βλέπουμε μερικές φορές και κοντά μας ανάλογα φαινόμενα, σύμφωνα με τα οποία πρέπει να μελετάμε και τα ουράνια φαινόμενα. Ενώ εκείνοι που υιοθετούν μία μόνο εξήγηση βρίσκονται σε αντίθεση με τα γεγονότα και έχουν πέσει σε λάθος σχετικά με τη δυνατότητα του ανθρώπου να επιτύχει τη γνώση. Σημάδια που προαναγγέλλουν κατά σύμπτωση τον καιρό είναι δυνατόν να συμβαίνουν, όπως ακριβώς και με τα σημάδια εδώ στη γη από τα ζώα, και με τις αλλοιώσεις ή τις μεταβολές του αέρα. Γιατί και οι δύο αυτές εξηγήσεις δεν αντιβαίνουν στα φαινόμενα σε ποιες όμως περιπτώσεις οφείλονται στο ένα αίτιο και σε ποιες στο άλλο δεν είναι δυνατό να το καθορίσουμε. Τα σύννεφα μπορεί να σχηματίζονται και να μαζεύονται είτε από συμπύκνωση του αέρα με την πίεση των ανέμων, είτε από τις πλοκές ατόμων πλεγμένων με πλέξιμο κατάλληλο για να το κάνουν ή από τη συγκέντρωση των ατόμων (που ανεβαίνουν) από τη γη και τα νερά. Και με περισσότερους άλλους τρόπους δεν είναι αδύνατο να συντελούνται οι συστάσεις αυτών. Ήδη δε από αυτά, είτε συμπιέζονται είτε αλλάζουν μορφή, είναι δυνατόν να προκαλούνται βροχές, ή ακόμη από πνοή ισχυρών ανέμων από κατάλληλους τόπους οι οποίοι κινούνται στην ατμόσφαιρα και όταν γίνονται ισχυροί προκαλούνται πυκνές βροχές, που οφείλονται σε μερικά αθροίσματα (σύνολα) κατάλληλα για τέτοιες νεροποντές. Είναι ενδεχόμενο οι βροντές να προκαλούνται επειδή κυλάει μέσα στα κοιλώματα των νεφών άνεμος, όπως συμβαίνει και με τα δοχεία εδώ στη γη ή από τον κρότο που κάνει μέσα σε αυτά η φωτιά όταν γίνεται αέρας ή γιατί τα σύννεφα σπάζουν και χωρίζουν ή με το τρίψιμο των σύννεφων που πάγωσαν και έγιναν κρύσταλλα. Και το σύνολο και το μέρος (οι λεπτομέρειες) μας παρακινούν να λέμε ότι με πολλές εξηγήσεις γίνονται τα φαινόμενα. Οι αστραπές επίσης γίνονται με περισσότερους τρόπους, διότι τόσο από το τρίψιμο όσο και από τη σύγκρουση των νεφών μεταξύ τους, ο σχηματισμός των ατόμων που παράγει φωτιά ξεγλιστρά και βγαίνει από μέσα τους, προκαλώντας την αστραπή, καθώς επίσης από τίναγμα από τα νέφη εξαιτίας των ανέμων αυτών των σωμάτων, τα οποία δημιουργούν τη λάμψη και από συμπιεσμό των νεφών εφόσον συνθλιβούν τα νέφη, είτε αναμεταξύ τους είτε από τους ανέμους και επειδή (τα νέφη) κρατούν μέσα τους το φως που διαχέεται από τα άστρα, το οποίο στη συνέχεια συγκεντρώνεται λόγω της κίνησης των νεφών και των ανέμων και όταν αργότερα διαφύγει από τα νέφη (δημιουργεί αστραπή) είτε από διάθλαση διαμέσου των νεφών φωτός της πιο λεπτής υφής, από όπου ένεκα της φωτιάς συμφλέγονται τα νέφη και δημιουργούνται οι βροντές κατά την κίνησή του. Και κατά την θέρμανση του αέρα που γίνεται ένεκα της συντονισμένης κίνησης και από το σφοδρό στριφογύρισμα και με το άνοιγμα των νεφών από τον αέρα και με την πτώση των ατόμων που αποτελούν τη φωτιά συντελείται η εμφάνιση της αστραπής. Και πολλές άλλες μέθοδοι μπορούν εύκολα να παρατηρηθούν εφ’ όσον δεν απομακρύνεται κανείς από τα φαινόμενα κι έχει τη δυνατότητα να συνεξετάζει τα όμοια με αυτά. Προηγείται δε η αστραπή από τη βροντή σ’ έναν τέτοιο σχηματισμό νεφών διότι τη στιγμή που ορμά μέσα ο άνεμος εξωθείται ο σχηματισμός των ατόμων που γεννούν την αστραπή και στη συνέχεια καθώς ο άνεμος στριφογυρίζει (στα κοιλώματα) παράγει τον θόρυβο. Είτε επειδή και τα δυο προκύπτουν την ίδια στιγμή, αλλά η αστραπή κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα προς εμάς, ενώ η βροντή υστερεί, όπως στην περίπτωση δύο σωμάτων που τα βλέπουμε να χτυπιούνται από μακριά.

104

Κεραυνοὺς ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κᾆτα πλειονας πνευμάτων συλλογὰς καὶ κατείλησιν ἰσχυραν τὲ ἐκπύρωσιν καὶ κατάρρηξιν μέρους καὶ ἐκπτωσιν ἰσχυροτέραν αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς κάτω τόπους, τῆς ῥήξεως γινομένης διὰ τὸ τοὺς ἑξῆς τόπους πυκνοτέρους εἶναι διὰ πίλησιν νεφῶν, καὶ κατ’ αὐτὴν δὲ τήν του πυρὸς ἐκπτωσιν ἀνειλουμένου, καθὰ καὶ βροντὴν ἐνδέχεται γίνεσθαι, πλειόνος γενομένου καὶ πνευματωθέντος ἰσχυρότερον καὶ ῥήξαντος τὸ νέφος διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ὑποχωρεῖν εἰς τὰ ἑξῆς, τῷ πίλησιν γίνεσθαι (τὸ μὲν πολὺ πρὸς ὄρος τι ὑψηλόν, ἐν ὢ μάλιστα κεραυνοὶ πιπτουσιν) ἀεὶ προς ἀλλῆλα. καὶ κατ’ ἄλλους δὲ τρόπους πλείονας ἐνδέχεται κεραυνοὺς ἀποτελεῖσθαι, μόνον ὁ μῦθος ἀπέστω, ἀπέσται δέ, ἐάν τις καλῶς τοῖς φαινομένοις ἀκολούθων περὶ τῶν ἀφανῶν σημειῶται.

Κεραυνοί προκαλούνται επειδή υπάρχουν συχνές συγκεντρώσεις ανέμων που περιδινούνται και αναφλέγονται και τότε ένα μέρος τους αποκόβεται και ξεχύνεται βίαια στις από κάτω περιοχές” η αποκοπή συμβαίνει διότι οι γειτονικές περιοχές γίνονται όλο και πυκνότερες λόγω της συμπύκνωσης των νεφών και σαν αποτέλεσμα του ξεσπάσματος της περιδινούμενης φωτιάς, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να παραχθεί η βροντή, όταν η φωτιά γίνει πολύ μεγάλη και ταυτόχρονα εξωθείται από τον άνεμο κι έτσι ξεχύνεται από το νέφος, επειδή δεν μπορεί να υποχωρήσει στις γειτονικές περιοχές λόγω της συνεχούς συγκέντρωσης των νεφών του ενός πάνω στο άλλο, και η μεγαλύτερη συγκέντρωση γίνεται πάνω από ένα ψηλό βουνό, όπου και πέφτουν περισσότεροι κεραυνοί. Είναι δε ενδεχόμενο να προκαλούνται οι κεραυνοί και με άλλους περισσότερους τρόπους, μόνο η μυθολογική εξήγηση ας αποκλειστεί. Και θα αποκλειστεί ο μύθος όταν κανείς ακολουθεί τα γεγονότα και με βάση αυτά ερμηνεύει τα σκοτεινά (αυτά που δεν είναι εμφανή).

105 – 106

Πρηστῆρας ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κᾆτα καθεσὶν νέφους εἰς τοὺς κάτω τόπους στυλοειδῶς ὑπὸ πνεύματος ἀθρόου ὠσθέντος (καὶ διὰ τοῦ πνεύματος πολλοῦ φερομένου), ἅμα καὶ τὸ νέφος εἰς τὸ πλάγιον ὠθοῦντος τοῦ ἕκτος πνεύματος, καὶ κᾆτα περίστασιν δὲ πνεύματος εἰς κύκλον, ἀέρος τινὸς ἐπισυνωθούμενου ἄνωθεν, καὶ ῥύσεως πολλῆς πνευμάτων γινομένης καὶ οὐ δυναμένης εἰς τα πλαγία διαρρυῆναι διὰ τὴν πέριξ τοῦ ἀέρος πίλησιν, καὶ ἕως μὲν γῆς τοῦ πρηστῆρος καθιεμένου στρόβιλοι γίνονται, ὡς ἂν καὶ ἡ ἀπογέννησις κᾆτα τὴν κίνησιν τοῦ πνεύματος γίνηται, ἕως δὲ θαλάττης δῖνοι ἀποτελοῦνται. σεισμούς ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κᾆτα πνεύματος ἐν τῇ γῇ ἀπόληψιν καὶ παρὰ μικροὺς ὄγκους αὐτῆς παράθεσιν καὶ συνέχῃ κίνησιν, ὁ τὸν κραδασμον τῇ γῇ παρασκευάζει. καὶ τὸ πνεῦμα τοῦτο ἡ ἔξωθεν ἐμπεριλαμβάνει < ἡ > ἐκ τοῦ πίπτειν [εἰς] ἐδάφη εἰς ἀνδροειδεῖς τόπους τῆς γῆς ἐκπνευματουντα τὸν πεπιλημένον ἀέρα. < καὶ > κατ’ αὐτὴν δὲ τὴν διάδοσιν τῆς κινήσεως ἐκ τῶν πτώσεων ἐδαφῶν πολλῶν καὶ πάλιν ἀνταπόδοσιν, ὅταν πυκνώμασι σφοδρότεροις τῆς γῆς ἀπαντήση, ἐνδέχεται σεισμούς ἀποτελεῖσθαι. καὶ κατ’ ἄλλους δὲ πλείους τρόπους τὰς κινήσεις ταύτας τῆς γῆς γίνεσθαι. (τὰ δὲ πνεύματα συμβαίνει γίνεσθαι κᾆτα χρόνον ἀλλοφυλίας τινὸς ἀεὶ καὶ κᾆτα μικρὸν παρεισδυομένης, καὶ καθ’ ὕδατος ἀφθόνου συλλογήν, [τὰ δὲ λοιπὰ πνεύματα γίνεται] καὶ ὀλίγων πεσόντων εἰς τὰ πολλὰ κοιλώματα, διαδόσεως τούτων γινομένης.) χάλαζα συντελεῖται καὶ κᾆτα πῆξιν ἰσχυροτέραν, πάντοθεν δὲ πνευματώδων περίστασίν τινων καὶ καταμέρισιν, καὶ < κᾆτα > πῆξιν μετριωτέραν, ὑδατοειδῶν < δέ > τινων ὁμουρήσιν ἅμα τήν τε συνῶσιν αὐτῶν ποιουμένην καὶ τὴν διάρρηξιν προν τὸ κᾆτα μέρη

Φλογισμένοι ανεμοστρόβιλοι είναι ενδεχόμενο να γίνονται και από την κάθοδο νέφους προς τα κατώτερα μέρη με μορφή στύλου κάτω από την ώθηση ισχυρότατου ανέμου, που ωθεί πλάγια το νέφος από τον εξωτερικό αέρα” είτε από άνεμο που πνέει κυκλικά, επειδή κάποιος άνεμος το συνωθεί εκ των άνω είτε αφού γίνει μεγάλη έφοδος ανέμων προς αυτό είτε επειδή δεν μπορεί να περάσει στα πλάγια από την γύρω συμπύκνωση του αέρα• και όταν μεν το φλογισμένο νέφος κατεβαίνει στη γη, δημιουργούνται ανε-μοστρόβιλοι, έως ότου συντελεσθεί η ολοκλήρωση σύμφωνα με την κίνηση του ανέμου. Όταν δε κατεβαίνει στη θάλασσα δημιουργούνται σίφουνες.

Σεισμοί είναι ενδεχόμενο να γίνονται και ένεκα του ότι μέσα στη γη έχει αιχμαλωτισθεί αέρας, έτσι ώστε η γη κόβεται σε μικρούς όγκους και κινείται συνέχεια κι αυτό προκαλεί τους κραδασμούς. Ο άνεμος αυτός είτε εισέρχεται από μόνος του, είτε, επειδή όγκοι χωμάτων πέφτουν μέσα σε σπηλαιώδη ανοίγματα της γης, μετατρέπουν σε άνεμο τον αέρα που περικλείεται σ’ αυτά και από την ίδια τη διάδοση της κίνησης από την πτώση (των) όγκων χωμάτων πολλών που πάλι τινάζονται και όταν συναντήσουν πυκνότερα και σκληρότερα στρώματα γης είναι ενδεχόμενο να προκαλούνται από αυτά σεισμοί. Και οι κινήσεις αυτές της γης είναι ενδεχόμενο να γίνονται και με περισσότερους άλλους τρόπους. Οι δε άνεμοι συμβαίνει να γίνονται από καιρού εις καιρόν, όταν κάποιες εξωτερικές ύλες σιγά σιγά περνούν μέσα από αέρα ή από την άφθονη συγκέντρωση νερού οι άλλοι άνεμοι προκαλούνται αν λίγοι από αυτούς πέσουν σε πολλά κοιλώματα, κι έτσι γίνει η ενίσχυσή τους.

107

συνίστασθαι πηγνύμενα καὶ κᾆτα ἀθρότητα. ἡ δὲ περιφερείᾳ οὐκ ἀδυνατως μὲν ἔχει γινεσθαι πάντοθεν τῶν ἀκρῶν ἀποττηκομένων καὶ ἐν τῇ συστάσει πάντοθεν, ὡς λέγεται, κᾆτα μέρη ὁμαλως περισταμένων εἴτε ὑδατοειδῶν τινῶν εἴτε πνευματώδων. χιόνα δὲ ἐνδέχεται συντελεῖσθαι καὶ ὕδατος λεπτοῦ ἐκχεομένου ἐκ τῶν νεφῶν (διὰ πόρων συμμετρίας καὶ θλίψεως ἐπιτηδείων νεφῶν καὶ ὑπὸ πνεύματος σποράς), εἶτα τούτου πῆξιν ἐν τῇ φορᾷ λαμβάνοντος διά τινα ἰσχυραν ἐν τοῖς κατώτερον τόποις τῶν νεφῶν ψυχρασίας περίστασιν, καὶ κᾆτα πῆξιν δ’ ἐν τοῖς νέφεσιν ὁμαλῇ ἀραιότητα ἔχουσαν τοιαύτη πρόεσις ἐκ τῶν νεφῶν γινοιτο ἂν πρὸς ἀλλῆλα θλιβομένων, ὑδατοειδῶν τινῶν συμπαρακειμένων (ἃ οἰονεί συνῶσιν ποιούμενα χάλαζαν

Το χαλάζι δημιουργείται από πιο σταθερή πήξη, όταν κάποια αέρια σώματα συσσωματώνονται απ’ όλες τις πλευρές και καταμερίζονται και από μέτρια πήξη ορισμένων μορίων νερού και την ταυτόχρονη διαίρεσή τους, πράγμα που προκαλεί την ίδια στιγμή την συμπύκνωση και τον διαχωρισμό τους, έτσι ώστε να συσσωματώνονται καθώς παγώνουν τόσον κατά μέρη όσο και στο σύνολό τους. Το δε στρογγυλό σχήμα τους δεν είναι αδύνατο να γίνεται από το ότι έχουν λειώσει από όλα τα μέρη τα άκρα τους είτε επειδή κατά τον σχηματισμό τους, τα σώματα, είτε αέρια είτε υδάτινα, συγκεντρώνονται κατά μέρη ομαλά απ’ όλες τις διευθύνσεις, καθώς φημολογείται.

108

ἀποτελεῖ, ὅ μάλιστα γίνεται ἐν τῷ ἀέρι), καὶ κᾆτα τρῖψιν δὲ νεφῶν πῆξιν εἰληφότων ἀπόπαλσιν ἂν λαμβάνοι τὸ τῆς χιόνος τοῦτο ἄθροισμα. καὶ κατ’ ἄλλους δὲ τρόπους ἐνδέχεται χιόνα συντελεῖσθαι. δρόσος συντελεῖται καὶ κᾆτα σύνοδον πρὸς ἀλλῆλα ἐκ τοῦ ἀέρος τῶν τοιούτων, ἃ τῆς τοιαύτης ὑγρασίας ἀποτελεστικά γινεται, καὶ κᾆτα < ἀπὸ > φορὰν δὲ ἡ ἀπὸ νοτερῶν τόπων ἡ ὕδατα κεκτημένων (ἐν οἷς τόποις μάλιστα δρόσος συντελεῖται), εἶτα σύνοδον τούτων εἰς τὸ αὐτό λαβόντων καὶ ἀποτέλεσιν ὑγρασίας καὶ πάλιν φορὰν ἐπὶ τοὺς κάτω τόπους, καθάπερ ὁμοίως καὶ παρ’ ἡμῖν ἐπὶ πλειονων τοιαῦτά τινα < συντελούμενα

Το χιόνι είναι ενδεχόμενο να σχηματίζεται από λεπτή βροχή που εκχέεται από τα νέφη μέσα από συμμετρικούς πόρους και από σφοδρές και συνεχείς πιέσεις ανέμων από κατάλληλα σύννεφα, το οποίο (νερό βροχής) αργότερα κατά την πτώση του δέχεται πήξη από κάποιο ισχυρό ρεύμα ψυχρού αέρα των νεφών στις κάτω από τα νέφη περιοχές. Ακόμη και από πήξη (μπορεί να πέσει χιόνι) σε σύννεφα με ομοιόμορφη αραιότητα μέσα από νέφη υδατοειδή που συγκρούονται αναμεταξύ τους και που βρίσκονται πολύ κοντά το ένα με το άλλο και αφού δημιουργούν κάτι σαν συμπίεση δημιουργούν χαλάζι, πράγμα το οποίο γίνεται συχνά στην ατμόσφαιρα. Αλλά και από τριβή νεφών τα οποία έχουν συμπυκνωθεί, μπορεί να γίνεται αυτή η συσσώρευση χιονιού. Ακόμη είναι ενδεχόμενο και με άλλους τρόπους να δημιουργείται χιόνι.

109

θεωρεῖται. καὶ πάχνη δὲ οὐ διαφέροντως > συντελεῖται τῶν δρόσων τούτων πῆξίν τινα ποίαν λαβόντων διὰ περίστασίν τινα ἀέρος ψυχροῦ. κρύσταλλος συντελεῖται καὶ κατ’ ἐκθλιψιν μὲν τοῦ περιφεροῦς σχηματισμοῦ ἐκ τοῦ ὕδατος, συνῶσιν δὲ τῶν σκαληνῶν καὶ ὀξυγωνίων τῶν ἐν τῷ ὕδατι ὑπαρχόντων, καὶ κᾆτα ἔξωθεν δὲ τῶν τοιούτων πρόσκρισιν, ἃ συνελασθέντα πῆξιν τῷ ὕδατι παρεσκεύασε, πόσα τῶν περιφέρων ἐκθλίψαντα. ἴρις γίνεται κᾆτα προσλαμψιν [ὑπὸ] τοῦ ἡλίου πρὸς ἀέρα ὑδατοειδῆ, ἡ κᾆτα [ἀέρος] φύσιν ἰδίαν τοῦ τε φωτὸς καὶ τοῦ ἀέρος, ἡ τὰ τῶν χρωμάτων τούτων ἰδιώματα ποιήσει εἴτε πάντα εἴτε μονοειδώς, ἀφ’ οὐ πάλιν ἀπολάμποντος τὰ ὁμοροῦντα τοῦ ἀέρος χρῶσιν ταύτην λήψεται, οἵαν θεωροῦμεν … κᾆτα πρόσλαμψιν

Δρόσος δημιουργείται από τη συγκέντρωση μεταξύ τους μορίων αυτού του είδους από τον αέρα, τα οποία συντελούν στη δημιουργία αυτής της υγρασίας με ανύψωση είτε μορίων από νοτερούς τόπους ή από τόπους που περιέχουν νερά (όταν ανυψώνονται μόρια) δρόσος δημιουργείται. Έπειτα, αφού συγκεντρωθούν αυτά στο ίδιο μέρος (τα μόρια) και δημιουργήσουν υγρασία, ξαναπέφτουν στους κάτω τόπους, όπως ακριβώς συχνά παρατηρούμε να γίνεται και σε φαινόμενα στη γη. Και η πάχνη δημιουργείται από μεταβολή των σωματιδίων της δρόσου, όταν σωματίδια όπως αυτά που περιγράψαμε υφίστανται ένα συγκεκριμένο είδος συμπύκνωσης λόγω γειτονίας ψυχρής ατμόσφαιρας.

110

πρὸς τὰ μέρη. τὸ δὲ τῆς περιφερείας τούτου φάντασμα γίνεται διὰ τὸ τὸ διάστημα πάντοθεν ἴσον ὑπὸ τῆς ὄψεως θεωρεῖσθαι, ἡ σύνωσιν τοιαύτην λαμβανουσῶν τῶν ἐν τω ἀέρι < ἃ >τόμων ἡ ἐν τοῖς νέφεσιν ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἀέρος [προσφερομένου πρὸς τὴν σελήνην] ἀποφερομένων [ἀτόμων] περιφέρειάν τινα καθίεσθαι τὴν σύγκρισιν ταύτην. ἅλως περὶ τὴν σελήνην γίνεται [καὶ κᾆτα] πάντοθεν ἀέρος προσφερομένου πρὸς τὴν σελήνην ἡ τὰ ἀπ’ αὐτῆς ῥεύματα ἀποφερόμενα ὁμαλῶς ἀναστέλλοντος ἐπὶ τοσούτον ἐφ’ ὅσον κύκλῳ περιστήσαι τὸ νεφοειδὲς τοῦτο καὶ μὴ τὸ παράπαν διακρίναι, ἡ καὶ τὸν πέριξ αὐτῆς ἀέρα ἀναστέλλοντος σύμμετρος πάντοθεν εἰς τὸ περιφερές το

Πάγος δημιουργείται με το διώξιμο από το νερό των στρογγυλών μορίων και με τη συμπίεση των σκαληνών και οξυγωνίων ατόμων που υπάρχουν στο νερό. Και επιπλέον από εξωτερική επαύξηση αυτού του είδους των ατόμων, τα οποία, αφού συνενώνονται, δημιουργούν πήξη στο νερό, αφού εκδιώξουν πολλά από τα στρογγυλά άτομα.

111

περὶ αὐτὴν καὶ παχυμερές περιστῆσαι. ὅ γινεται κᾆτα μέρη τινὰ ἤτοι ἔξωθεν βιασαμένου τινὸς ῥεύματος ἡ τῆς θερμασίας ἐπιτηδείων πόρων ἐπιλαμβανομένης εἰς τὸ τοῦτο ἀπεργάσασθαι. κομῆται ἀστέρες γίνονται ἤτοι πυρὸς ἐν τόποις τισὶ διὰ χρόνων τινῶν ἐν τοῖς μετεώροις συντρεφομένου περιστάσεως γινομένης, ἤ ἰδίαν τινὰ κίνησιν διὰ χρόνων τοῦ οὐρανοῦ ἴσχοντος ὑπὲρ ἡμᾶς, ὥστε τὰ τοιαῦτα ἄστρα ἀναφανῆναι (ἤ αὐτὰ ἐν χρόνοις τισὶν ὁρμήσαι διά τινα περίστασιν καὶ εἰς τοὺς καθ’ ἠμᾶς τόπους ἐλθεῖν καὶ ἐκφανῇ γένεσθαι. τήν τε ἀφάνισιν τούτων γίνεσθαι παρὰ τὰς ἀντικειμένας ταύταις αἰτίας.)

Το ουράνιο τόξο γίνεται από πτώση του φωτός του ήλιου πάνω σε αέρα γεμάτο με νερό ή από κάποια ανάμειξη του αέρα με το φως, η οποία γεννάει τις ιδιότητες αυτές των χρωμάτων, όλων μαζί ή της κάθε μιας χωριστά από αυτό, καθώς αντανακλάται πάλι στις γειτονικές περιοχές του αέρα, μπορεί να πάρει την απόχρωση που βλέπουμε, μέσω της λάμψης του φωτός πάνω στα διάφορα μέρη του. Η εμφάνιση του κυκλικού του σχήματος προκαλείται επειδή γίνονται αντιληπτά από την όρασή μας όλα του τα σημεία σε ίση απόσταση, ή επειδή τα άτομα συμπιέζονται στον αέρα ή μέσα στα νέφη από τον ίδιο αέρα [που συγκεντρώνεται προς τη σελήνη] ώστε να δημιουργούν κύκλο κι έτσι ο συνδυασμός αποκτά στρογγυλό σχήμα.

112

< Τῶν ἄστρων > τινὰ ἀναστρέφεται αὐτοῦ, ὁ συμβαίνει οὐ μόνον τῷ τὸ μέρος τοῦτο τοῦ κόσμου ἐστᾶναι, περὶ ὁ τὸ λοιπὸν στρέφεται, καθάπερ τινὲς φάσιν, ἀλλὰ καὶ τῷ δίνην ἀέρος ἐγκυκλον αὐτοῖς περιεστᾶναι, ἡ κωλυτικὴ γίνεται τοῦ περιπολεῖν ὡς καὶ τὰ ἄλλα, ἡ καὶ διὰ τὸ ἑξῆς μὲν αὐτοῖς ὕλην ἐπιτηδείαν μὴ εἶναι, ἐν δὲ τούτῳ τῷ τόπῳ ἐν ὢ κείμενα θεωρεῖται. καὶ κατ’ ἄλλους δὲ πλειόνας τρόπους τοῦτο δυνατὸν συντελεῖσθαι, ἐάν τις δύνηται τὸ σύμφωνον τοῖς φαινομένοις συλλογίζεσθαι.

Στεφάνι (άλως) γύρω από τη σελήνη δημιουργείται όταν ο αέρας από πάνω συγκεντρώνεται προς τη σελήνη ή όταν αυτός αναστέλλει ομοιόμορφα τα ρεύματα από τη σελήνη ώστε να αποτυπώνεται ένας κύκλος στη νεφοειδή μάζα που δεν χωρίζεται από αυτή ή ακόμη όταν αναστέλλει τον αέρα που άμεσα την περιβάλλει συμμετρικά απ’ όλες τις πλευρές και έτσι σχηματίζεται ένας πυκνός δακτύλιος. Αυτό το στεφάνι δημιουργείται μερικώς μόνο, όταν είναι βίαιο ρεύμα εξωτερικά κινείται προς το φεγγάρι ή όταν θερμότητα εμποδίζει τα περάσματα με τέτοιο τρόπο ώστε να παράγεται αυτό το φαινόμενο.

Τινὰ τῶν ἄστρων πλανᾶσθαι, εἰ οὕτω ταῖς κινήσεσι

Κομήτες αστέρες δημιουργούνται από φωτιές που ανάβουν από καιρό σε καιρό σε κάποιες περιοχές των ουρανίων σωμάτων, επειδή συστρέφονται (οι φωτιές) κυκλικά ή επειδή ο ουρανός πάνω από μας κάνει κάποια ιδιαίτερη κίνηση ώστε να φαίνονται αυτά τα άστρα είτε αυτά σε μερικές περιπτώσεις ξεχύθηκαν από κάποιο περιστατικό και έφθασαν στους δικούς μας τόπους και έγιναν φανερά. Και η εξαφάνιση αυτών γίνεται από τις αντίθετες αιτίες.

113

χρώμενα συμβαίνει, τινὰ δὲ μὴ [κινεῖσθαι] ἐνδέχεται μὲν καὶ παρὰ τὸ κύκλῳ κινούμενα ἐξ ἄρχῃς οὕτω κατηναγκάσθαι, ὥστε τὰ μὲν κᾆτα τὴν αὐτὴν διναν φέρεσθαι ὁμαλὴν οὖσαν, τὰ δὲ κᾆτα τὴν ἅμα τίσιν ἀνωμαλίαις χρωμένην, ἀνδέχεται δὲ καὶ καθ’ οὖς τόπους φέρεται οὐ μὲν παρεκτάσεις ἀέρος εἶναι ὁμαλεῖς ἐπὶ τὸ αὐτο συνωθοῦσαν κᾆτα τὸ ἑξῆς ὁμαλῶς τὲ ἐκκάουσας, οὐ δὲ ἀνωμαλεῖς οὕτως ὥστε τὰς θεωρουμένας παραλλαγὰς συντελεῖσθαι. τὸ δὲ μίαν αἰτίαν τούτων ἀποδιδόναι, πλεοναχῶς τῶν φαινομένων ἐκκαλουμένων, μανικὸν καὶ οὐ καθηκόντως πραττόμενον ὑπὸ τῶν τὴν ματαίαν ἀστρολογίαν ἐζηλωκότων καὶ εἰς τὸ κενὸν αἰτίας τινῶν ἀποδιδόντων, ὅταν τὴν θείαν φύσιν μηθαμη λειτουργιῶν ἀπολύωσι.Ταὐτὸν

Η περιφορά μερικών από τα άστρα αναστρέφεται, όχι μόνον διότι στέκουν στο μέρος του κόσμου που είναι ακίνητο, γύρω από το οποίο όλο το υπόλοιπο στρέφεται, όπως λένε μερικοί, αλλά και γιατί μπορεί αυτά τα άστρα να περιβάλλονται από μία δίνη αέρα η οποία τα εμποδίζει να περιφέρονται όπως τα άλλα, ή και γιατί δεν υπάρχει στη συνέχεια γι’ αυτά η αναγκαία καύσιμη ύλη για να πάνε πιο μακριά• σ’ αυτόν όμως τον τόπο όπου τα βλέπουμε να υπάρχουν την έχουν (την καύσιμη ύλη). Είναι δε δυνατόν αυτό να γίνεται και με άλλους περισσότερους τρόπους, εάν κάποιος μπορεί να σκέφτεται σύμφωνα με τα γεγονότα.

114

τινὰ ἄστρα ὑπολειπόμενά τινων θεωρεῖσθαι συμβαίνει καὶ παρὰ τὸ βραδύτερον συμπεριφέρεσθαι τὸν αὐτὸν κύκλον περιόντα, καὶ παρὰ τὸ βραδύτερον συμπεριφέρεσθαι τὸν αὐτὸν κύκλον περιόντα, καὶ παρὰ τὸ τὴν ἐναντίαν κινεῖσθαι ἀντισπώμενα ὑπὸ τῆς αὐτῆς δίνης, καὶ παρὰ τὸ περιφέρεσθαι τὰ μὲν διὰ πλειόνος τόπου, τὰ δὲ δι’ ἐλάττονος, τὴν ἀτυτην δῖναν περικυκλούντα. τὸ δὲ ἁπλῶς ἀποφαίνεσθαι περὶ τούτων καθῆκόν ἐστι τοῖς τερατεύεσθαι τὶ πρὸς τοὺς πολλοὺς βουλομένοις.

Μερικά άστρα πλανώνται, εάν αυτή είναι η πραγματική τους κίνηση, ενώ άλλα είναι ενδεχόμενο να μην κινούνται με αυτόν τον τρόπο ίσως επειδή από την αρχή εξαναγκάστηκαν να κινούνται έτσι κυκλικά, ώστε τα μεν να περιστρέφονται στην ίδια κανονική τροχιά, ενώ τα άλλα σε ανώμαλη. Είναι επίσης ενδεχόμενο στους τόπους τους οποίους διασχίζουν, σε ορισμένα μέρη να υπάρχουν ομοιόμορφες μάζες αέρα, που τα αναγκάζουν να συνωθούνται στο ίδιο μέρος ομαλά και τα κινούν (ομαλά), ενώ σε άλλα παρουσιάζουν ανωμαλία που προξενεί τις κινήσεις που παρατηρούνται. Το να τους αποδίδει όμως κανείς μια και μοναδική αιτία, ενώ τα ίδια τα γεγονότα απαιτούν περισσότερες, είναι παραφροσύνη και κακώς γίνεται από εκείνους που έχουν επιδοθεί με ζήλο στην απερίσκεπτη αστρολογία και που αποδίδουν τα αίτια σε κούφια πράγματα, όταν δεν απαλλάσσουν καθόλου τη θεία φύση από το βάρος της ευθύνης τους.

Οἱ λεγόμενοι ἀστέρες ἐκπίπτειν (καὶ) παρὰ μέρος (καὶ παρὰ τρῖψιν ἑαυτῶν) δύνανται συντελεῖσθαι (καὶ παρὰ ἐκπτωσιν οὐ ἂν ἡ ἐκπνευμάτωσις γένηται),

Το ότι συμβαίνει μερικά άστρα να φαίνονται ότι βρίσκονται πίσω από άλλα, είναι διότι παρ’ όλο που κινούνται στην ίδια τροχιά, περιφέρονται πιο αργά, και επίσης επειδή στην πραγματικότητα κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση, παρ’ όλο που τραβιούνται πίσω από την ίδια στροβιλώδη κίνηση και επειδή άλλα περιστρέφονται σε μεγαλύτερους τόπους κι άλλα σε μικρότερους, αν και κάνουν την ίδια στροβιλώδη κίνηση. Το να δίνει όμως κανείς μία μόνο εξήγηση γι’ αυτά τα συμβάντα, αρμόζει μόνο σ’ εκείνους που επιθυμούν να θαμπώνουν το πλήθος.

115

καθάπερ καὶ πει τῶν ἀστραπῶν ἐλέγομεν, καὶ κᾆτα σύνοδον δὲ ἀτόμων πυρὸς ἀποτελεστικῶν, συμφυλίας γενομένης εἰς τὸ τοῦτο τελέσαι, καὶ κᾆτα κίνησιν οὐ ἂν ἡ ὁρμὴ ἐξ ἄρχῃς κᾆτα τὴν σύνοδον γένηται, καὶ κᾆτα πνευμάτων δὲ συλλογὴν ἐν πυκνώμασί τισιν [ἐν] ὀμιχλοειδέσι καὶ ἐκπύρωσιν τούτων διὰ τὴν κατείλησιν, εἰτ’ [ἐπ].ἐκρηξιν < ἐκ > τῶν περιεχόντων, καὶ ἐφ’ ὂν ἂν τόπον ἡ ὁρμὴ γένηται τῆς φορᾶς, εἰς τοῦτον φερομένων. καὶ ἄλλοι δὲ τρόποι εἰς τοῦτο τελέσαι ἀμύθητοι εἰσίν. αἱ δ’ ἐπισημασίαι αἱ γινομέναι ἐπί τισι ζῴοις κᾆτα συγκύρημα γίνονται τοῦ καιροῦ. οὐ γὰρ τὰ ζῷα ἀνάγκην τινὰ προσφέρεται τοῦ ἀποτελεσθῆναι χειμῶνα, οὐδὲ καθῆταί τις θεία φύσις παρατηροῦσα τὰς τῶν ζῴων τούτων ἐξόδους κἄπειτα τὰς ἐπισημασίας ταύτας ἐπιτελεῖ. Ταὐτὸν

Τα άστρα που λέγονται ότι πέφτουν (οι διάττοντες) μπορεί να οφείλονται ή στην αμοιβαία τριβή των ίδιων των άστρων και στην πτώση των θραυσμάτων κάθε φορά που συμβαίνει να τα φυσήσει άνεμος, όπως ελέγαμε και για τις αστραπές. Ακόμη, από τη συγκέντρωση ατόμων που συντελούν στη φωτιά, όταν συμβεί κάποιο μάζεμα παρόμοιων υλικών για να το προκαλέσει και μια κίνηση προς την κατεύθυνση που προέκυψε από την αρχική συγκέντρωση, είτε από συγκέντρωση ανέμου σε ορισμένες πυκνές και ομιχλώδεις μάζες και την εκπύρωσή του καθώς περιδινείται και στη συνέχεια από την εκρηκτική του έξοδο από εκείνο που τον περιείχε και την ορμή του προς το σημείο όπου τείνει. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι που εξηγούν το φαινόμενο και που δεν έχουν καμιά σχέση με τους μύθους.

116

οὐδὲ γὰρ < ἂν > εἰς τὸ τυχὸν ζωὸν κἀν μικρῷ χαριέστερον ἧ, ἡ τοιαύτη μωρία ἐκπέσοι, μὴ ὅτι εἰς παντελῆ εὐδαιμονίαν κεκτημένον.

Τα σημάδια του καιρού που δίνονται από κάποια ζώα προκύπτουν από απλή σύμπτωση. Διότι τα ζώα δεν ασκούν κανέναν καταναγκασμό στον χειμώνα για να τελειώσει ούτε κάθεται κάποια θεία φύση να παρατηρεί τις εκδηλώσεις των ζώων και έπειτα να εκτελεί τα προγνωστικά. Διότι, ούτε το οποιοδήποτε ζώο, που όσο μικρό κι αν είναι, είναι χαρισματικό, δεν θα έπεφτε σε τέτοια ανοησία, πόσο μάλλον το ον που είναι προικισμένο με τέλεια μακαριότητα.

Ταὐτὰ δὴ πάντα, Πυθόκλεις, μνημονεῦσον, κᾆτα πολύ τε γὰρ τοῦ μύθου ἐκβήση καὶ τὰ ὁμογενῆ τούτοις συνορᾶν δυνήσῃ, μάλιστα δὲ σεαυτὸν ἀπόδος εἰς τὴν τῶν ἀρχῶν καὶ ἀπειρίας καὶ τῶν συγγενῶν τούτοις θεωρίαν, ἐτι τὲ κριτηρίων καὶ παθών, καὶ οὐ ἕνεκεν ταὐτὰ ἐκλογιζόμεθα. ταὐτὰ γὰρ μάλιστα συνθεωρούμενα ῥᾳδίως τὰς περὶ τῶν κᾆτα μέρος αἰτίας συνορᾶν ποιήσει. οἱ δὲ ταὐτὰ μὴ καταγαπήσαντες ἧ μάλιστα οὔτε < ἂν > αὐτὰ ταὐτὰ καλῶς συνθεωρήσαιεν οὔτε οὐ ἕνεκεν δεῖ θεωρεῖν ταὐτὰ περιεποιήσαντο.

Αυτά όλα, Πυθοκλή, να τα κρατήσεις καλά στο μυαλό σου. Γιατί θα σε βοηθήσουν να ξεκόψεις για πάντα από τη μυθολογία και θα μπορείς να καταλαβαίνεις τα παρόμοια με εκείνα “που είδαμε. Να βαλθείς όμως με όλα σου τα δυνατά να εμβαθύνεις στις πρώτες αρχές, στην έννοια του άπειρου και στα συγγενικά προβλήματα. Να στοχαστείς ακόμη τα κριτήρια της αλήθειας και τα συναισθήματα και τον λόγο για τον οποίο καταπιανόμαστε με αυτές τις θεωρίες. Διότι τούτα αν μελετηθούν διεξοδικά θα μας κάνουν ικανούς να κατανοήσουμε τις αιτίες των επιμέρους. Όσοι όμως αυτά δεν τα πιάσανε με την καρδιά τους, ούτε τα ζητήματα τα ίδια μπορούν να καταλάβουν ούτε να φτάσουν στο σκοπό που αυτές οι μελέτες επιδιώκουν.

Διαπραγματεύεται τα μετέωρα, δηλαδή τα ουράνια σώματα. Περιλαμβάνεται στο 10ο βιβλίο του έργου «Βίοι φιλοσόφων» του Διογένη Λαέρτιου.

Διογένης Λαέρτιος Χ 84 – 116

Από το βιβλίο ”Επίκουρος – Άπαντα” των εκδόσεων Κάκτος