Ελληνικός διαφωτισμός
Με Πρωταγόρα αρχίζει
Τον δίδαξαν οι Σοφιστές
Κι ο Επίκουρος τον χτίζει
Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος
Ο Πρωταγόρας λέει
Κι αυτή εδώ η ρήση του
Τον κόσμο ακόμα καίει
Για πράγματα που υφίστανται
Και όντως ότι υπάρχουν
Γι' αυτά που δεν υφίστανται
Ότι όντως δεν υπάρχουν
Προέκυψαν ζητήματα
Αν όντως αληθεύει
Και μέσα εις τον κόσμο μας
Τα πάντα αν πρεσβεύει
Η ύλη είναι σε ροή
Διαρκώς σε κάθε φάση
Προστίθεται στα σώματα
Η ύλη που έχουν χάσει
Οι αισθήσεις μεταβάλλονται
Στην πάροδο των χρόνων
Μα παραμένει ο άνθρωπος
Κριτήριο πάντων μόνον
Αυτός τον δρόμο άνοιξε
Για τον Διαφωτισμό
Κι έκανε επανάσταση
Και στον συλλογισμό
Ο πρώτος που υποστήριξε
Ότι για κάθε θέμα
Δυο γνώμες είχε αντίθετες
Κι αυτό δεν ήταν ψέμα
Δεν το 'λεγε έτσι άσκοπα
Ούτε κενοδοξούσε
Και για τα δυο τ' αντίθετα
Ρωτούσε κι απαντούσε
Ο Πρωταγόρας μίλησε
Και για την τιμωρία
Πως πρέπει να 'ναι ανάλογη
Με την κατηγορία
Να 'ναι παραδειγματική
Για εκείνον που την κάνει
Αλλά και αποτρεπτική
Άλλος να μην την κάνει
Έκανε κι ένα σύγγραμμα
Για την γραμματική
Μέρη του λόγου χώρισε
Ευθύς απ' την αρχή
Εμίλησε και για θεούς
Αν είναι κι αν υπάρχουν
Και πως δεν είναι σίγουρος
Ούτε κι αν δεν υπάρχουν
Κόλλημα παρουσίασε
Το βίου μας το λιγοστό
Και τ' άδηλο του θέματος
Να 'χει συμπέρασμα σωστό
Αμέσως εκκινήθηκε
Ο νόμος ασεβείας
Κι απ' την Αθήνα διώχθηκε
Γοργά και μετά βίας
Μάζεψαν τα βιβλία του
Όλα ένα προς ένα
Τα κάψανε στην αγορά
Δεν έμεινε κανένα
Ο Διαγόρας ο Μήλιος
Μίλησε για θεούς
Κι είπε πως είναι ανύπαρκτοι
Τρομάζουν τους λαούς
Του είπαν για τα τάματα
Που έχουν αποδώσει
Όσους από τα ναυάγια
Θεοί τους είχαν σώσει
Κι εκείνος τους απάντησε
Με λογική και γνώση
Θα ήταν περισσότερα
Όσων δεν έχουν σώσει
Θα ήταν περισσότερα
Από των προσφερθέντων
Αν είχαμε και τάματα
Και των απολεσθέντων
Κι εκείνοι του απάντησαν
Είναι άπιστος πολύ
Και ομιλεί για τους θεούς
Με μίσος και χολή
Και εκείνος τους απάντησε
Σε καταιγίδα ή μπόρα
Όποιο καράβι χάνεται
Φέρει κι έναν Διαγόρα
Και ο Γοργίας μίλησε
Και είπε αυτό το πράμα
Πως είναι ο εμφύλιος
Το πιο μεγάλο δράμα
Πως είναι άλλο ο πόλεμος
Που κάνεις με εχθρούς
Μα είναι θρήνος κι οδυρμός
Να σφάζεις αδερφούς
Και για τον λόγο μίλησε
Συνώνυμα και εκφράσεις
Κι έδωσε στην Γραμματική
Καινούργιες παραστάσεις
Ένα τον έκανε γνωστό
Στον κόσμο τον Γοργία
Έτρεπε ψόγο σε έπαινο
Με τόση ευκολία
Γνωστά τα Γοργίεια σχήματα
Τροπές και παρισώσεις
Αλληγορίες, μεταφορές
Μα και παρομοιώσεις
Λυκόφρονας μας μίλησε
Για την καταγωγή
Είναι τελείως άσχετο
Αν είναι ευγενική
Ο άνθρωπος μετράει
Κι η συμπεριφορά του
Και δεν μας ενδιαφέρει
Ποια ήταν η γενιά του
Δεν παίζει κάποιο ρόλο
Κι είναι άνευ σημασίας
Αν είναι ο ένας ευγενής
Κι άλλος είναι παρίας
Και για τους νόμους μίλησε
Δεν είναι τίποτα άλλο
Παρά να προστατεύουνε
Τον ένα από τον άλλο
Είναι απλώς μια σύμβαση
Μέσα στην κοινωνία
Μάλλον για να αποτρέπουνε
Την όποια αδικία
Ρώτησαν τον Λυκόφρονα
Ποια είναι η αιτία
Όπου η γνώση και η ψυχή
Ταυτίζονται σε μία
Κι εκείνος απαντούσε
Χωρίς κανένα δισταγμό
Συνύπαρξη τον λένε
Ετούτο δω τον ορισμό
Να μάθουν να αντιστέκονται
Και στην δημαγωγία
Να κρίνουμε με λογική
Πριν πάθουνε ζημία
Όσο για την ρητορική
Είπε με λόγο καθαρό
Μιλώντας στο συναίσθημα
Ύφος λιτό και αυστηρό
Μετά ήρθε ο Πρόδικος
Κι είπε περί θρησκείας
Άνθρωποι κάνουν τους θεούς
Χάριν ευχαριστίας
Ότι για κάτι χρήσιμο
Στον κόσμο που είχαν κάνει
Μάλλον θεοποιήθηκαν
Αφού είχαν πεθάνει
Έτσι έγιναν πολλοί θεοί
Από ευγνωμοσύνη
Γιατί από κάποιον πρόγονο
Κάτι καλό είχε γίνει
Από τον θρύλο πέρασε
Κι η γνώση που αποκτήθηκε
Τον έκανε ανώτερο
Κι' έτσι θεοποιήθηκε
Και για την χειραγώγηση
Κάτι έπρεπε να γίνει
Να υπάρχει φόβος του θεού
Και στην δικαιοσύνη
Μίλησε και για διάκριση
Που πρέπει με τις λέξεις
Να βρίσκεις την κατάλληλη
Κι αυτή να επιλέξεις
Ήρθε και ο Θρασύμαχος
Κι είπε με ντομπροσύνη
Το δίκαιο του ισχυρού
Το λεν δικαιοσύνη
Μα έτσι εκπίπτουν οι θεοί
Στα μάτια των ανθρώπων
Στην μέγιστη των αρετών
Δεν καταβάλλουν κόπων
Και επιτρέπουν σε ισχυρούς
Τον κόσμο να ορίζουν
Με νόμους που 'ναι άδικοι
Ζωές να καθορίζουν
Περνάει το δίκιο του ισχυρού
Για κέρδη και ευκολία
Και πάντα οι αδύνατοι
Παθαίνουν τη ζημία
Πρέπει λοιπόν οι άνθρωποι
Για στόχο τους να βάζουν
Νόμους που είναι άδικοι
Με αγώνες να αλλάζουν
Και ο Ιππίας μίλησε
Για φύση και για νόμο
Πως είναι δυο αντίθετα
Μες στης ζωής τον δρόμο
Στη φύση όλα τα όμοια
Μαζί είναι και ταιριάζουν
Μα ένας νόμος έρχεται
Τα πάντα τότε αλλάζουν
Μίλησε για αυτάρκεια
Των φυσικών τις γνώσεις
Και για τον λόγο μίλησε
Πως πρέπει να αποδώσεις
Να μην μακρυγορείς πολύ
Και ούτε να πλατειάζεις
Χάνεις το επιχείρημα
Κι έτσι το θέμα σπάζεις
Ούτε να είσαι σύντομος
Αφήνοντας κενά
Γιατί θα πρέπει να 'ρθεις
Στο θέμα αυτό ξανά
Κι ο Αντιφώντας μίλησε
Και είπε μες την φύση
Ίσοι γεννιούνται οι άνθρωποι
Και παραμένουν ίσοι
Έτσι θα έπρεπε λοιπόν
Δούλοι να μην υπάρχουν
Ούτε και τάξεις ευγενών
Που πάντα θε να άρχουν
Είπε πως η ομόνοια
Του πρέπει του πολίτη
Κάνει την πόλη του καλή
Και το δικό του σπίτι
Είπε ο αναμάρτητος
Δεν έχει σωφρoσύνη
Γιατί δεν βρήκε πειρασμό
Μες στης ζωής τη δίνη
Από το αίσχος αν θα βγεις
Και την επιθυμία
Τότε την γνώση αποκτάς
Και έχεις εμπειρία
Είπε και τούτο ο Αντιφών
Για νόμο και για φύση
Είπε πως είναι σύμβαση
Δεν πρέπει να νικήσει
Γιατί ότι είναι φυσικό
Είναι και αναγκαίο
Κι αν κάποιος νόμος το πατά
Θε να αποβεί μοιραίο
Τέλος οι λόγοι οι δισσοί
Παίρνουνε πάντα θέση
Σύμφωνα στην περίσταση
Κι ανάλογα την σχέση
Για να 'ναι κατανοητό
Ένα παράδειγμα θα πω
Για τους δισσούς τους λόγους
Και τον μεγάλο τους σκοπό
Λεν το θαλασσινό νερό
Τον άνθρωπο σκοτώνει
Όμως μόνο στην θάλασσα
Το ψάρι επιβιώνει
Άρα καλό είναι ή κακό
Ετούτο το νερό
Ανάλογα στην σχέση
Θα έλεγα θαρρώ
Έτσι για χίλια πράγματα
Σύμφωνα με την σχέση
Θα πρέπει ο κάθε άνθρωπος
Να παίρνει πάντα θέση
Ήρθε και ο Επίκουρος
Με κοφτερή ματιά
Ότι είπε όμως δεν άρεσε
Σε κάποιων τα αυτιά
Μίλησε για μετέωρα
Για θάνατο για θεία
Μίλησε για την ηθική
Για φύση, για φιλία
Είπε πως είναι ο στόχος μας
Μέσα στην κοινωνία
Να ψάχνουμε μες την ζωή
Χαρά κι ευδαιμονία
Είπε την τετραφάρμακο
Που είναι μια σπουδή
Του πως να έχει ο άνθρωπος
Καλύτερη ζωή
Να μην φοβάσαι θάνατο
Ούτε και τον θεό
Να δέχεσαι την συμφορά
Σχεδόν σαν το καλό
Του θάνατου ο φόβος
Εμάς να μην ταράζει
Όσο είμαστε εμείς εδώ
Αυτός απουσιάζει
Όσο που λες για τον θεό
Δεν ασχολείται διόλου
Ούτε με σε προσωπικά
Ούτε με του συνόλου
Κι άμα σου πέσει συμφορά
Απλά να το δεχτείς
Μην πιάνεις τον καθένα
Μόνο για να κλαφτείς
Κι όταν σου τύχει το καλό
Σωστά να το δεχτείς
Μην το φωνάζεις δυνατά
Ούτε να παινευτείς
Και τον κανόνα έκανε
Πως στη ζωή να κρίνεις
Και πρέπει με προσήλωση
Στους όρους του να μείνεις
Τα πάντα τώρα κρίνονται
Με αισθήσεις και προλήψεις
Με πάθη αλλά και του νου
Διορατικές συλλήψεις
Στον Κήπο επιτρέπονταν
Να έρθει όποιος μπορεί
Αφέντης, δούλος, σύζυγοι
Εταίρα και κοινή
Δεν είχε απαγόρευση
Ούτε φυλή ούτε τάξη
Αρκεί μόνο τα δόγματα
Να κάνεις πάντα πράξη
Ότι έγραψε ο Επίκουρος
Δεν άρεσε καθόλου
Κι έτσι φροντίσαν τα γραπτά
Να παν κατά διαόλου
Να τος και ο Λουκιανός
Τους πάντες σατιρίζει
Του κάθε ενός τα λάθη του
Στη μούρη του τα τρίβει
Την μαντική κορόιδευε
Προλήψεις κι αγωνίες
Σατίριζε τους φόβους τους
Τις δεισιδαιμονίες
Σατίρισε και τους νεκρούς
Που ζούνε εις τον Άδη
Και σαν σκελετικές σκιές
Κινούνται στο σκοτάδι
Σατίριζε και τους θεούς
Που 'χαν αδυναμίες
Τα πάθη και τις ζήλιες τους
Και χίλιες δυο φοβίες
Τους φιλοσόφους έκραζε
Αιρέσεις, θεωρίες
Πως θέλεις είκοσι ζωές
Και θα 'χεις απορίες
Μα πάει κι ο Λουκιανός
Κι η κριτική τελειώνει
Και το σκοτάδι του θεού
Το δίχτυ του απλώνει
Μα έπεσε πέπλο βαρύ
Πάνω στην κοινωνία
Και χάθηκαν τα δόγματα
Απ' την θεοκρατία
Θρησκεία και Μεσαίωνας
Παντού πηχτό σκοτάδι
Φοβάται ο κόσμος τον θεό
Φοβάται και τον Άδη
Οι επιστήμες χάθηκαν
Φόβος για την πυρά
Μα όσοι το αποτόλμησαν
Καήκαν στη σειρά
Μα άρχισε σιγά σιγά
Το φως να βγαίνει πάλι
Και βγήκαν επιστήμονες
Σηκώσανε κεφάλι
Επαναστάσεις κάνανε
Σε σκέψη, στοχασμό
Και κατακτήσαν την κορυφή
Με τον Διαφωτισμό
Μα αν θα ρίξεις μια ματιά
Και ψάξεις για τις βάσεις
Πάλι από τους κλασσικούς
Θα πρέπει να περάσεις
Και αν το δεις και λογικά
Κι από τις αναλύσεις
Σχεδόν τα πάντα κάλυψαν
Θα το αναγνωρίσεις
Για την σοφία είπε αυτό
Κι ο Νίτσε ο μεγάλος
Μετά απ' τον Επίκουρο
Βήμα δεν έκανε άλλος
Κι έτσι το νιώθω είπε αυτός
Και πρέπει να μιλήσω
Ίσως κι απ' τον Επίκουρο
Βήματα είμαστε πίσω
